ભેટોની દુનિયા માણો

/in /by

મારા મિત્ર અને લેખક ફાધર હેડવિગ લ્યૂઈસે થોડા વખત પહેલાં એમનું એક પુસ્તક મને ભેટમાં આપ્યું. પુસ્તકનું નામ છે “પર્સન્સ આર અવર્ બેસ્ટ ગિફ્ટ્સ” (Persons are our Best Gifts) મતલબ છે કે, વ્યક્તિઓ આપણી સર્વશ્રેષ્ઠ ભેટો છે. આપણે આપણા મિત્રોની કદર કરીએ છીએ. એમનો પ્રેમ તથા તેમની મિત્રતાને આપણે ખૂબ કિંમતી ગણીએ છીએ. આપણા મિત્રો આપણા જીવનને ધન્ય બનાવે છે, સમૃદ્ધ કરે છે. પોતાના મિત્રોને સર્વશ્રેષ્ઠ ભેટ ગણતા મારા મિત્રના પુસ્તકમાં ભેટરૂપી માણસો અંગે એકસો ઉપર વૈવિધ્યસભર વાતો છે, વાર્તાઓ છે, અનુભવકથાઓ છે, આપણા વ્યક્તિત્વ અને સંબંધને પોષનાર બાબતો છે. આપણે એમાંથી પ્રેરણા અને પ્રોત્સાહન મેળવી શકીએ છીએ.

મારા આ લેખમાં ફક્ત માણસો નહિ પણ સર્વ કંઈ બાબતોને આપણા જીવનની અમૂલ્ય ભેટ ગણવાનો મારો વિચાર છે. દુનિયાની સૌ બાબતો મારા માટે ભેટ છે, દાન છે, બક્ષિસ છે. આખરે કોઈ પણ બાબત મારી પોતાની માલિકીની ન ગણી શકું. સૂર્યપ્રકાશ, વરસાદ, જીવજંતુઓ અને છોડવાંઓથી માંડી સૌ કોઈ ચેતન અને અચેતન બાબતો મારા માટે ઈશ્વરની અમૂલ્ય ભેટો છે. બક્ષિસ છે.

શું છે મારું જીવન? મારું જીવન ઈશ્વરે મને આપેલી અમૂલ્ય, કિંમતી ભેટ છે. નગ્નરૂપે મેં આ દુનિયામાં પ્રવેશ કર્યો હતો. મારે કોઈ કપડાં કે પહેરવેશ નહોતો. કોઈ આભૂષણ કે શણગાર ન હતાં. સૌંદર્યપ્રદાનનાં કોઈ સાધનો કે ચીજવસ્તુઓ નહોતી. આજે મારી પાસે જે કંઈ છે એ મને ભેટમાં મળ્યાં છે.

મારાં માબાપની વાત લો. મારા સર્જક ઈશ્વરે મને આપેલી અમૂલ્ય ભેટો છે મારી મા અને મારા બાપુજી. મેં મારાં માબાપને પસંદ કર્યાં નહોતાં. એ જ રીતે મારાં સગાંસંબંધીઓ, મારા મિત્રો તેમ જ મારા વિરોધીઓ તથા મારા દુશ્મનો પણ મને મળેલી ઈશ્વરની અમૂલ્ય ભેટો છે.

આપણને બધું જ ઈશ્વર પાસેથી ભેટરૂપે મળે છે, એનો વિચાર કરું છું ત્યારે વિશ્વસાહિત્યનું એક અમરપાત્ર મારા માનસપટ પર ઉપસી આવે છે. એ અમરપાત્ર એટલે બાઇબલનું ખૂબ જાણીતું પાત્ર યોબ. આર. આર. શેઠની કંપનીએ પ્રકાશિત કરેલું મારું પુસ્તક “બાઇબલનાં પાત્રો”માં એક પ્રેરકપાત્ર તરીકે મેં યોબનું કથાચરિત આપ્યું છે.

યોબનો પરિચય કરાવતાં બાઇબલ કહે છે, “એ નેક અને ઇમાનદાર હતો. એ ભગવાનથી ડરતો હતો અને પાપથી ભાગતો ફરતો હતો. એને સાત દીકરા અને ત્રણ દીકરીઓ એમ દસ સંતાનો હતાં. મિલકતમાં એની પાસે સાત હજાર ઘેટાં, ત્રણ હજાર ઊંટ, એક હજાર બળદ, પાંચસો ગધેડાં અને અનેક નોકરો હતાં. આખાયે પૂર્વમાં યોબનો હરીફ ન હતો.”  (બાઇબલનાં પાત્રો, પૃ. ૩૬)

યોબ ૧૦ દીકરા-દીકરીઓથી, સાધનસંપત્તિથી, કુટુંબકબીલાં અને મિત્રોથી – હા, બધી રીતે સંપન્ન હતા, સુખી હતા. એમને કશું ખૂટતું નહોતું. વારે-તહેવારે યોબ અને તેનાં સાત દીકરાઓ અને ત્રણ દીકરીઓ વારાફરતી દરેક દીકરાને ઘેર ભેગાં મળીને ખાઈપીને મજા કરતાં હતાં.

યોબની આ સુખસાહેબી વચ્ચે આપત્તિઓની હારમાળા એમના પર તૂટી પડી. કુદરતી આપત્તિઓ તથા માનવસર્જિત આફતોથી યોબ એક દિવસ બધું જ – દીકરા-દીકરીઓ અને માલમત્તા – ખોઈ બેઠા. એટલું જ નહીં, પણ યોબનું શરીર પગથી માથા સુધી ફદફદી ગયું. એના વ્રણોથી તે પથારીવશ થઈ ગયા. યોબની આ દારુણ પરિસ્થિતિ જોઇને એની પત્નીએ કહ્યું, “તમે હજી પણ ઈશ્વરને વળગી રહ્યા છો? તમે ઈશ્વર પર શાપ વરસાવો અને જીવનનો ત્યાગ કરો.”

પરંતુ યોબની ઈશ્વરશ્રદ્ધા વિચલિત ન થઈ. તેણે પત્નીને કહ્યું, “તું બકવાસ કરે છે! ઈશ્વર જ્યારે સુખ આપે છે ત્યારે આપણે એનો તરત સ્વીકાર કરીએ છીએ. પછી એ જ્યારે દુઃખ આપે ત્યારે આપણે એનો કેવી રીતે અસ્વીકાર કરી શકીએ?”

યોબના મિત્રોએ પણ આવીને યોબને નિરાશામાં ડૂબાડી નાખે એવી વાતો કરે છે અને યોબ સ્વીકારે છે કે, “હું ત્રાસી ગયો છું.” પરંતુ યોબ ઈશ્વર પરની શ્રદ્ધામાં અડગ રહ્યા. યોબનો પ્રતિભાવ હતો કે, જીવનમાં બધું જ ઈશ્વરે આપ્યું અને બધું જ ઈશ્વરે પાછું લઈ લીધું. સર્વશક્તિમાન ઈશ્વરની સ્તુતિ હો!

ગાંધીજી પોતાની જાતને પોતાની પાસેની બધી સાધનસંપત્તિના માલિક નહિ પણ દેખરેખ રાખનાર વ્યવસ્થાપક કે કારભારી ગણતા. વ્યવસ્થાપક કે કારભારીની ભાવના પાછળ બે બાબતો આપણે ખાસ જોઈ શકીએ. એક, બધું જ ઈશ્વરદત્ત છે, ભેટ છે; અને બે, બધું ફક્ત ખુદ પોતાની જાત માટે નહિ, પણ બધાને માટે એટલે ખાસ તો જરૂરિયાતમંદો માટે છે.

આપણે લોકોને કહેતા સાંભળીએ છીએ: આ પૈસા મારા હકના છે, મારી કમાણીના છે, મારી મહેનતનું ફળ છે. પણ આપણે આપણી જાતને પ્રશ્ન પૂછીએ: આ હક્ક કોણે તને આપ્યો? કમાણી કરવા કોણે તને તૈયાર કર્યો? આવા બધા પ્રશ્નો આપણી જાતને પૂછીએ તો આપણે કબૂલ કરવું પડશે કે, આપણા જીવનમાં ઘણા બધા લોકોનો ફાળો છે, ઘણા બધા લોકોની મદદ છે. બધું જ આપણને બીજા પાસેથી મળ્યું છે. આખરે બધું જ ઈશ્વરની કૃપાદાન છે. એટલે પ્રવૃત્તિમાં પરિણામની ભાગીદારી-સાથીદારીની ભાવનાથી સૌ ભેટો માટે ઈશ્વર પ્રત્યે આપણી કૃતજ્ઞતા પ્રગટ કરીએ.

#

Changed On: 16-04-2018

Next Change: 01-05-2018

Copyright Fr. Varghese Paul, SJ – 2018

 

પાણીનું મહત્વ ખ્રિસ્તીધર્મમાં

/in /by

પાણી અને ખ્રિસ્તીધર્મ અંતરગત રીતે સંકળાયેલા છે, જાણે એક જ સિક્કાની બે બાજુ. બાઇબલમાં પાણી શબ્દ ૭૨૨ વખત આવે છે. ઈશ્વર, આકાશ, ઈસુ અને પ્રેમ જેવા જૂજ શબ્દો પાણી શબ્દ કરતાં વધારે વાર બાઇબલમાં જોવા મળે છે. બાઇબલના પ્રથમ પ્રકરણમાં સર્જનની વાત છે.

બાઇબલના પ્રથમ પુસ્તકના પ્રથમ પ્રકરણમાં આપણે વાંચીએ: “અથાગ જલરાશિ ઉપર અંધકાર છવાયેલો હતો, અને પાણી પર ઈશ્વરની શક્તિ ઘૂમતી હતી. … પછી ઈશ્વરે કહ્યું, ‘પાણીની વચ્ચે ઘુંમટ બની જાઓ અને પાણીથી પાણીને જુદાં પાડો,’ અને એમ જ થયું. … પછી ઈશ્વરે કહ્યું, ‘આકાશ નીચેનાં પાણી એક જગ્યાએ ભેગાં થાઓ’. … ઈશ્વરે કોરી જમીનને પૃથ્વી કહી અને ભેગાં થયેલાં પાણીને સાગર કહ્યો. … પછી ઈશ્વરે કહ્યું, ‘સાગર જળચરોથી ઊભરાઈ જાઓ.’ ” (જુઓ ઉત્પત્તિ ૧: ૨-૨૦).

એ જ રીતે બાઇબલના છેલ્લા પુસ્તક ‘દર્શન’ના છેલ્લા પ્રકરણમાં પણ પાણીની વાત આવે છે. “જે તરસ્યા હોય તે આવો, જેની ઇચ્છા હોય તે વિના મૂલ્યે જીવનજલ લો” (દર્શન ૨૨: ૧૭). આમ બાઇબલની શરૂઆતથી અંત સુધી પાણીની વાત આવે છે. એમાં ઈશ્વરની સર્જનની વાતથી માંડી, એમના મુક્તિદાયક આશીર્વાદ અને તારણ કાર્યોની વાત છે. બાઇબલની “સાગર જળચરોથી ઊભરાઈ જાઓ”ની વાતથી આપણે જાણીએ છીએ કે, જીવનની શરૂઆત પાણીમાં જ થઈ છે.

પાણી સ્વચ્છતાનું પ્રતિક છે, સ્વચ્છતાનું માધ્યમ છે. એટલે સંત પાઉલ એફેસસના પત્રમાં જણાવે છે, “તેમણે (ઈસુએ) ધર્મસભાને વાણી સહિતના જળસ્નાનથી શુદ્ધ કરી હતી.” (એફેસસ ૫: ૨૬).

ખ્રિસ્તી દેવળ કે પ્રભુ મંદિરમાં પ્રવેશ દ્વાર પાસે પાણીનો કુંડ હોય છે. દેવળમાં પ્રવેશ કરતાં પહેલાં ખ્રિસ્તીઓ પાણીમાં આંગળી બોળીને પોતાની જાત પર ક્રૂસનું નિશાન કરે છે. એ રીતે ખ્રિસ્તીઓ પોતાની જાતને શુદ્ધ કરવા અને આધ્યાત્મિક રીતે પવિત્ર બનવાની ઇચ્છા પ્રગટ કરે છે. વળી, ખ્રિસ્તી ધર્મની ઉપાસનાવિધિમાં દેવળમાં ભાગ થયેલા લોકો પર શુદ્ધિકરણ અને જીવનના પ્રતીકરૂપે પાણી છાંટવામાં આવે છે.

બાઇબલમાં પયગંબર હઝકિયેલ લોકોને ઈશ્વરની વાણી સંભળાવે છે, “હું તમારા ઉપર પાવક જળનો છંટકાવ કરીને તમને મૂર્તિપૂજાના પાપથી અને તમારી બધી અશુદ્ધિઓથી મુક્ત કરીશ” (હઝકિયેલ ૩૬: ૨૫).

ખ્રિસ્તીધર્મમાં પાણી જીવનનું પ્રતીક છે. નૈસર્ગિક રીતે પણ માનવજીવ માના ગર્ભાશયના પાણીમાં વિકાસ પામે છે. ગર્ભાશયમાંથી પાણી નિકળી ગયા પછી બાળકનો જન્મ થાય છે. આમ શારીરિક જન્મ પાણીમાંથી થાય છે તેમ ખ્રિસ્તીધર્મમાં આધ્યાત્મિક જન્મ પાણીથી થાય છે. ખ્રિસ્તીધર્મમાં બાળક કે વડીલ પ્રથમ સંસ્કાર – સ્નાનસંસ્કાર – દ્વારા ખ્રિસ્તી ધર્મસભામાં નવજન્મ લે છે. પ્રભુ ઈસુને જોર્ડન નદીના પાણીમાં ડુબાડીને સ્નાનસંસ્કાર આપવામાં આવ્યો હતો. પણ સામાન્ય રીતે પુરોહિત સ્નાનસંસ્કાર લેનારના માથા પર ક્રૂસના રૂપે પાણી રેડીને સ્નાનસંસ્કાર કે નવજીવન સંસ્કાર આપવામાં આવે છે.

પાણી વિના માનવજીવન શક્ય નથી. એકવાર હું ડાંગ જિલ્લાના સુબીર ખાતે સેન્ટ ઝેવિયર્સ સ્કૂલની મુલાકાતે ગયો હતો. જિલ્લામાં ઘણી બધી રીતે આગળ પડતી એ સ્કૂલની એક વિશેષતા સ્કૂલની આગળનો બહુ મોટો મંચ અને વિશાળ મેદાન છે. મને જાણવામાં સાનંદાશ્ચર્ય થયું કે, વિશાળ મંચ નીચે એક ખૂબ મોટી ટાંકી છે. વરસાદમાં એ મોટી સ્કૂલના છાપરા પર પડતું બધું પાણી એ ટાંકીમાં ભેગું કરી સાચવવામાં આવે છે અને આખા વર્ષ દરમિયાન ૫૨૧ની સંખ્યાવાળા છાત્રો અને સ્કૂલ માટે એ ટાંકીમાંથી પૂરતું પાણી મળી રહે છે!

એ જ રીતે ઉત્તર ગુજરાતમાં મેઘરજ ખાતે એક મોટું છાત્રાલય અને હાઇસ્કુલ છે. વર્ષોના વર્ષો ત્યાં પાણીની મોટી સમસ્યા હતી. એક વર્ષે ત્યાંનાં છાત્રાલય અને સ્કૂલની જવાબદારી સંભાળનાર મારા મિત્ર મિશનરી ફાધર પીતરે પાણીના પ્રશ્નનો ઉકેલ શોધી કાઢ્યો. એમણે સ્કૂલ પાછળના ડુંગર પર ઠેર ઠેર લાંબી સાંકડી ખાઈ ખોદાવી કે જેથી વરસાદનું પાણી એ ખાઈઓમાં ભરાય. વળી, ડુંગર પરથી નીચે આવતા પાણીને દોરીને સ્કૂલના વિશાળ મેદાનમાં લાવ્યાં અને મેદાનના અમુક ભાગોમાં પાળ બાંધીને વરસાદની મોસમમાં તળાવ બનાવી દીધું. પરિણામે સ્કૂલની વાવમાં પાણીની સપાટી ઊંચી આવી અને આખા વર્ષ માટે છાત્રાલય અને સ્કૂલ માટે પૂરતું પાણી મળી રહ્યું.

ખ્રિસ્તી લોકો બરાબર સમજે છે કે પાણી એટલે ઈશ્વરનો આશીર્વાદ છે. બાઇબલ અને પાણી માણસ પર ઈશ્વરના આશીર્વાદની વાત કરે છે. પ્રભુ ઈસુએ પોતાનો પ્રથમ ચમત્કાર પાણીના માધ્યમ દ્વારા કર્યો હતો. “કાના ગામે લગ્ન હતાં. ઈસુનાં મા ત્યાં હતાં. ઈસુને અને તેમના શિષ્યોને પણ લગ્નમાં નોતર્યા હતા. ત્યાં દ્રાક્ષાસવ ખૂટી ગયો. હવે યહૂદીઓની રીત પ્રમાણે દેહશુદ્ધિ માટે પાણી ભરવાની પથ્થરની છ કોઠીઓ ત્યાં પડેલી હતી. ઈસુએ નોકરોને કહ્યું, ‘આ કોઠીઓ પાણીથી ભરી કાઢો.’ એટલે તેમણે છલોછલ ભરી કાઢી. ઈસુએ તેમને કહ્યું, ‘હવે એમાંથી થોડું કાઢીને ભોજનના વ્યવસ્થાપક પાસે લઈ જાઓ’. … વ્યવસ્થાપકે હવે દ્રાક્ષાસવ બની ગયેલું પાણી ચાખી જોયું. … વ્યવસ્થાપકે વરરાજાને બોલાવીને કહ્યું, … તે તો અત્યાર સુધી સારા દ્રાક્ષાસવ રાખી મૂક્યો!” (યોહાન ૨ : ૧-૧૦).

પાણી અને બાઇબલ વચ્ચેનો આ સંબંધ આપણે ઠેરઠેર બાઇબલમાં વાંચી શકીએ છીએ. અહીં આપણે વધુ બેએક દાખલાઓ જોઈએ. બાઇબલના મહાપ્રસ્થાન ગ્રંથમાં સીનના રણમાંથી જતાં ઇસ્રાયલીઓની વાત છે. પણ રણમાં લાખો ઇસ્રાયલીઓ અને તેમના જાનવરોને પીવા માટે પાણી નહોતું. આથી લોકો આગેવાન મોશે સાથે ઝઘડવા અને બોલવા લાગ્યા. ‘અમને પાણી આપો’. … ત્યારે પ્રભુએ મોશેને કહ્યું, … જે લાકડીથી તે નીલ નદી ઉપર ઘા કર્યો હતો તે લાકડીથી હોરેબ પર્વતના એક ખડક પર ઘા કરજે એટલે એમાંથી પાણી નીકળશે. એવું જ બન્યું. લોકોને અને તેમના જાનવરોને પીવાનું પાણી મળ્યું (જુઓ મહાપ્રસ્થાન ૧૭: ૫-૭).

સર્વકાલીન વિશ્વસાહિત્યમાં ગૌરવભર્યું સ્થાન ધરાવતો બાઇબલનો ગ્રંથ ‘યોબ’માં યોબ કહે છે, “હું ઈશ્વરને શરણે જાઉં, હું ઈશ્વરની આગળ ઘા નાખું. … એ પૃથ્વી પર વરસાદ વરસાવે છે, ખેતરોને પાણી પહોંચાડે છે.” (યોબ ૫: ૮-૧૦).

છેલ્લે પોતાના આચાર-વિચારથી વિશ્વગુરુ બનેલા પોપ ફ્રાન્સિસના શબ્દોથી આ લેખ સમેટી લઉં છું. ૨૦૧૮ ફેબ્રુઆરી ૨૩ અને ૨૪મીએ રોમમાં મળેલા              Pontifical Academy of Sciences (પોન્તિફિકલ અકૅડમી ઍાફ સાયન્સ) વિશ્વસ્તરના ૯૦ પ્રતિનિધિઓને સંબોધતા પોપ ફ્રાન્સિસે કહ્યું, “બધા લોકોને પીવા લાયક સ્વચ્છ પાણી માટે હક્ક છે.” પરંતુ આ હક્કની આજે ખાતરી નથી. યુનો (UNO)ના આંકડા ટાંકતાં પોપે કહ્યું કે, પાણી સંબંધી માંદગીથી રોજ એક હજાર બાળક મરી જાય છે અને લાખો લોકો પ્રદુષિત પાણી પીએ છે! પોપ ફ્રાન્સિસે વધુમાં કહ્યું કે, પાણી માટે માણસનો મૂળભૂત હક્ક છે. એ હક્ક પ્રત્યે આદરમાનથી જ માણસ બીજા બધા માનવહક્કો પાળી શકે છે.    (લેખક સાથેનો સંપર્ક: cissahd@gmail.com મો. 09428826518)

(શબ્દો ૮૯૬)

#

Changed On: 01-04-2018

Next Change: 16-04-2018

Copyright Fr. Varghese Paul, SJ – 2018

 

 

માનવતા એ જ માનવધર્મ

/in /by

માનવધર્મને કોઈ અપવાદ વિના બધા માણસોનો ધર્મ કહી શકીએ. કારણ, બધા માણસોમાં ઓછાવત્તા પ્રમાણમાં માનવતા હોય છે. છતાં દેખીતું છે કે, બધા માણસો હમેશાં માનવતાથી વર્તતા નથી. મોટા ભાગના માણસો માનવતાથી વર્તે છે. પરંતુ અમુક લોકોનું વર્તન જોતાં એમનામાં માનવતા છે કે, નહિ એવો પ્રશ્ન થાય છે. રાજસ્થાનમાં એક ગરીબ કામદારને ‘લવ જિહાદ’ને નામે નિર્દયપણે ચપ્પુથી મારી નાખીને બાળી નાખતા જોઈને મને પ્રશ્ન થાય છે કે, એ ખૂનીની માનવતા મરી પરવારી છે? માનવ જેવા માનવને મારી નાખીને એ ક્રૂર કૃત્યનો વિડિયો કરાવી સોશ્યલ મીડિયા પર મૂકવામાં માનવતા નથી, પૈશાચિકતા છે, અમાનવતા અમાનવીયતા છે.

અહીં મારે માનવતા કે માણસાઈ એટલે માનવધર્મની વાત કરવી છે. દેશવિદેશના પત્રકારો સાથે તેર આંતરરાષ્ટ્રીય સંમેલનોમાં ભાગ લેવાની તથા પત્રકારત્વને લગતાં કામકાજોને માટે ૩૫ દેશોની મુલાકાત લેવાની મને તક મળી છે. પાંચેય ખંડોમાં ઘણા આંતરરાષ્ટ્રીય પરિસંવાદો, સેમિનાર અને કાર્યશાળાઓમાં ભાગ લેવાને કારણે, હું દુનિયાના ઘણાબધા દેશોના ઘણા પત્રકારોને મળી ચૂક્યો છું. એમાંથી હું જાણું છું કે, માણસોનો રંગ જૂદો હોય, વંશ ભિન્ન હોય, ભાષા-સંસ્કૃતિમાં વૈવિધ્ય હોય. આચારવિચારમાં વિવિધતા હોય, ધર્મ અને સંસ્કૃતિ ભિન્ન હોય, પણ માણસ તરીકે બધા માણસો સરખા છે. વૈવિધ્ય, વિવિધતા, ભિન્નતા અને જુદાઈ કરતાં બધા માણસો મૂળભૂત રીતે સરખા છે. વૈવિધ્યમાં એકતા માણી શકે છે.

બધા માણસો માણસાઈથી વર્તે શકે છે. બધા માણસોમાં માનવધર્મ છે. મારી ર્દષ્ટિએ માનવધર્મની કેટલીક લાક્ષણિકતાઓમાં સમાનતા પ્રથમ સ્થાને છે. માનવ બાળક જન્મે ત્યારે તેનો કોઈ ધર્મ, સંસ્કાર કે ભાષા હોતાં નથી. પરંતુ એ બધું એને એનાં માબાપ અને એના સંપર્કમાં આવતા અન્ય લોકો દ્વારા મળે છે. ગળથૂથીમાંથી બાળકને વારસામાં ઘણુંબધું મળે છે. માતૃભાષાથી માંડી સંસ્કૃતિ અને નાતજાત બાળકને જન્મથી વારસામાં મળે છે.

માનવધર્મમાં મૂળભૂત રીતે પ્રેમ હોય છે, એકબીજા માટે દરકાર હોય, એકબીજાની સોબત શોધતા હોય. વળી, દરેક માણસમાં એક અતૃત્પ ઝંખના હોય. માનવધર્મ કે માણસાઈની આવી બધી બાબતોને સૂપેરે દીપાવનાર કેટલાક મહામાનવો છે. માનવધર્મને સારી પેઠે દીપાવનારોમાં આપણે રાષ્ટ્રપિતા ગાંધીજી, નેલ્સન મંડેલા, અબ્રાહમ લિંકન, માર્ટિન લૂથરકિંગ (જુનિયર), મધર ટેરેસા, વગેરે મહામાનવો ગણી શકાય.

આપણા સમયમાં માનવધર્મના એક અનોખા પ્રણેતા છે પોપ ફ્રાન્સિસ. વિશ્વભર જાણીતા અંગ્રેજી સામાયિક ટાઇમ (TIME) મેગેઝિને ૨૦૧૩ ડિસેમ્બરમાં એમને Man of the year (વર્ષના સૌથી પ્રખ્યાત માણસ) તરીકે નવાજ્યા છે. એમાં પોપ ફ્રાન્સિસને કોઈ ધાર્મિક વડા તરીકે નહિ પણ કોઈ ધર્મ-સંપ્રદાય કે જાત-વંશના ભેદભાવ વિના બધા માણસો માટે માણસાઈની મશાલચી તરીકે પોંખવામાં આવ્યા છે.

સૌ જાણે છે કે પોપ ફ્રાન્સિસ પોતાના આચાર-વિચારથી કોઈ જાહેરાત વિના બધા લોકોને માટે પ્રેમ અને શાંતિના શુભસંદેશની ઘોષણા કરે છે. દેશવિદેશના એમના સંદેશમાં આધ્યાત્મિક, ધાર્મિક અને નૈતિક મૂલ્યો જતન કરવાનું આહવાન હોય છે. એમનાં કાર્યો પણ એ જ પ્રકારનાં હોય છે. દાખલા તરીકે તેઓ સમગ્ર ચેતન-અચેતન સૃષ્ટિ પર પ્રેમ રાખતા સંત ફ્રાન્સિસ અસિસીનું નામ ધારણ કરીને, એક ખૂબ વિકૃત માથાવાળા માણસને ચુંબન કરીને, એક મુસ્લિમ યુવતીના પગ ધોઈને તેમજ વારેઘડીએ ગરીબો અને નિરાધારોની વહારે થઈને પોપ ફ્રાન્સિસ લોકલાડિલા બનવા સાથે કોઈ જાહેરાત વિના માનવધર્મના પ્રણેતા બન્યા છે. એટલું જ નહિ પણ પ્રેમ, સત્ય, ન્યાય, માફી, સમાનતા, દયા, હમદર્દી જેવાં માનવધર્મનાં મૂલ્યો પોતાના જીવનમાં જીવી બતાવ્યું છે. પોપ ફ્રાન્સિસનું જીવન અને સંદેશ ઘોષણા કરે છે કે, માનવતા એ જ માનવધર્મ છે.

પોપ ફ્રાન્સિસને હું માનવધર્મના એલચી કહું છું. વળી, હું એમને નિરાશ્રિતો અને સત્તામણીનો ભોગ બનેલા દરેક માનવીના પ્રણેતા કે વકીલ ગણું છું. એટલે તેઓ દેશવિદેશનાં યુદ્ધો, આતંકી હુમલો અને લોકોને ઘર વિહોણા, નિરાશ્રિત કરનાર બધી બાબતોને વખોડી કાઢતા રહે છે. એટલું જ નહિ, પણ અપાર કરુણાથી નિરાશ્રિત થયેલા સૌને આશ્રય આપવા લાગતાવળગતા બધા માણસોને વિશેષ તો સત્તાધરી રાજકારણીઓને સમજાવતા રહે છે. પોપ ફ્રાન્સિસની આજીજીભરી વિનંતીથી યુરોપના કેટલાક દેશો નિરાશ્રિત અને વિસ્થાપિતો માટે પોતપોતાના રાજ્યની સરહદો ખોલી છે. રાજકીય સત્તાધારીઓ અગાઉ નક્કી કરેલાથી પણ વધારે નિરાશ્રિતોને પોતાના રાજ્યમાં આશરો આપ્યો છે.

હું કેવળ પોપ ફ્રાન્સિસનો કદરદાર જ નહિ પણ તેઓ મારે માટે અનુકરણીય નમૂનો છે, મારો આદર્શ છે. તેઓ લોકોને નાતજાતના ભેદભાવ વિના પ્રેરણાદાયી સંદેશો આપે છે. પણ ખુદ પોતાના આચારથી અનુસરી શકાય એવો રસ્તો પણ ચીંધે છે. દાખલા તરીકે તેઓ ગરીબો અને દલિતોની સેવા કરવાનું સમજાવે છે. એટલું જ નહિ પણ ખુદ પોતાની રીતે નિરાશ્રિતોને, ઘર વિનાના લોકોને વેટિકનમાં આશરો આપીને સેવા કરે છે. દાખલા તરીકે રોમ શહેરની કાતિલ ઠંડીમાં રસ્તા પર, પુલોની નીચે કે બંધ દુકાનોના ઓટલા પર સૂતા ગરીબો માટે આરામદાયક રાતવાસો કરવાની વ્યવસ્થા પોપ ફ્રાન્સિસે રોમમાં કરી છે. આ રીતે મારા માટે તેમ જ દરેક માણસ માટે બીજા પ્રત્યે વિશેષ તો જરૂરિયાતમંદો પ્રત્યે માયાળુ અને દયાળુ બનવાનો આદર્શ પોપ ફ્રાન્સિસ પૂરો પાડે છે.

હું જોઉં છું કે પોપ ફ્રાન્સિસનું સમગ્ર જીવન અને સંદેશ મારા માટે અને સમગ્ર માનવજાત માટે માયાળુ અને દયાળુ બનવાની વિનંતી કરે છે. (લેખક સાથેનો સંપર્ક: cissahd@gmail.com મો. 09428826518)

#

Changed On: 16-03-2018

Next Change: 01-04-2018

Copyright Fr. Varghese Paul, SJ – 2018

 

સેવા અને નર્સિંગ સારવારના પર્યાયસમા પુષ્પાબહેન

/in /by

“એક વાત ચોક્કસ કે હિન્દુસ્તાનને ‘સેવા’નો સાચો મર્મ ખ્રિસ્તી મિશનરીઓએ શીખવ્યો છે અને તે પણ પ્રત્યક્ષ આચરણ દ્વારા. નર્સિંગ કે મિડવાઇફરી જેવા કન્સેપ્ટ માત્ર અને માત્ર ક્રિશ્ચિયાનિટીએ આપ્યા છે. આ વસ્તુ આપણે ત્યાં હશે તોય એનો કોઈને ખ્યાલ નહોતો. સ્ત્રીની પ્રેમાળ વત્સલતા બીમાર માનવીની અડધી બીમારી તો માત્ર બે મીઠાં વેણ થકી, હળવા કોમળ સ્પર્શ થકી મટાડી શકે, એ સત્ય આપણા ક્યાં શાસ્ત્રમાં લખ્યું છે?” આ વિધાનો જાણીતા સાહિત્યકાર ડૉ. કેશુભાઈ દેસાઈનાં છે. પત્રકાર અને લેખક મિત્ર નવીન મેકવાન જોડે મેં ૨૦૧૧માં સંપાદન કરેલા દળદારગ્રંથ “વિકાસના હમસફર – ગુજરાતના વિકાસમાં ખ્રિસ્તીઓનું પ્રદાન”માં ડૉ. કેશુભાઈએ પોતાના લેખમાં કરેલી આ વાત છે.

ડૉ. કેશુભાઈની વાતને સાર્થક કરનાર ખ્રિસ્તી નર્સોમાં પુષ્પાબહેન પાર્કરનું નામ મોખરે ગણી શકાય. પુષ્પાબહેન સેવા અને નર્સિંગ સારવારના પર્યાયસમા બન્યાં છે. મેં ઘણા બધા લોકો પાસે ખાસ તો સિવિલ હૉસ્પિટલમાં સારવાર પામેલા લોકો તથા તેમનાં સગાંસંબંધીઓ પાસેથી પુષ્પાબહેનની નિષ્ઠાભરી અને ભરોસાપાત્ર સેવાની વાત સાંભળી છે. એમની વાતમાં પુષ્પાબહેન ભલે સિવિલ હૉસ્પિટલની કિડની ઇન્સ્ટીટયુટમાં નિવૃત્ત પર્યંત સેવા આપી છે. છતાં નર્સોનાં મેટ્રન (Metron) તરીકે પુષ્પાબહેન સમગ્ર સિવિલ હૉસ્પિટલમાં પોતાની સમર્પિત સેવા માટે ખૂબ જાણીતી વ્યક્તિ છે.

હું જાણું છું કે એક પરિચારિકાની સમર્પિત સેવા સહેલું કામ નથી. પુષ્પાબહેને એમના પ્રથમ પુસ્તક “પરિચારિકા-દર્દી અને તબીબ વચ્ચેનો સેતુ”માં લખ્યું છે કે, “ભારતમાં અને તેમાંય ગુજરાતમાં શિસ્ત, વિવેકથી આભાર માનવો કે એવી કોઈ પ્રથા ભલે ના હોય પરંતુ ક્યારેક દિલને ચોટ પહોંચી જાય એવા શબ્દો પણ બોલતાં હોય છે!” (પૃ.૩૭). “ઘણાં (દર્દીઓ) પરિચારિકા બહેનોનું અપમાન પણ કરતા હોય છે.” (પૃ.૩૮). આવી વિકટ પરિસ્થિતિમાં પુષ્પાબહેન હસતા મોઢે નિવૃત્તિ પર્યંત સમર્પિત સેવા આપી છે, એ સરહનીય વાત છે.

મારી બે બહેનો નર્સો છે. બંને સાધ્વીબહેનો પણ છે. સિસ્ટર સેલીન પૉલ ભાવનગરમાં નર્સિંગ કૉલેજમાં ભણ્યાં હતાં અને તેઓ ગુજરાત રાજ્યમાં પ્રથમ નંબરે પાસ થયાં હતાં. એ જ રીતે સિસ્ટર લીસી પૉલે બેંગલૂર ખાતે નર્સિંગ કર્યું હતું અને તેઓ કર્ણાટક રાજ્યમાંથી પ્રથમ નંબરે પાસ થયાં હતાં. બંને બહેનોએ RMP પણ કર્યું છે એટલે સ્વતંત્ર રીતે ડિસ્પેન્સરી ચલાવી શકે છે. બંનેના લાંબા ગાળાના નર્સિંગ સેવાથી હું બરાબર વાકેફ છું. સિસ્ટર સેલીનને તો આફ્રિકાના એરિત્રિયા રાજ્યમાં પાંચેક વર્ષ એક હૉસ્પિટલ ચલાવ્યાનો અનુભવ પણ ધરાવે છે. આફ્રિકામાં યોજેલી પત્રકારોની એક આંતરરાષ્ટ્રીય મિટિંગના પ્રસંગે મેં એરિત્રિયાની પણ મુલાકાત લઈને ત્યાંની હૉસ્પિટલમાં સેલીનનાં કાર્યક્ષમ સેવાકાર્યો મેં જોયાં છે.

વળી, પુષ્પાબહેને નર્સિંગ સેવામાંથી નિવૃત્ત થયા પછી લેખન અને સંપાદન કરેલું પુસ્તક “પરિચારિકા – દર્દી અને તબીબ વચ્ચેનો સેતુ” મેં વાંચ્યું છે. બીજું, શિક્ષણકાર્યના અનુભવ સાથે નર્સિંગનો પણ થોડો અભ્યાસ કરીને મધર ટેરેસાએ ગરીબોની અનોખી સેવા અને પોતાના સાધ્વીસંઘની શરૂઆત નર્સિંગ સેવાથી અને ગરીબ બાળકોને ભણાવવાના કામથી કરી હતી. બીજા શબ્દોમાં કહું તો લાગતીવળગતી વ્યક્તિઓના સંપર્કથી અને વધુમાં મારા વાંચનથી હું જાણું છું કે, નર્સિંગ સેવા સહેલું કામ નથી પણ ખૂબ નિષ્ઠાભરી મહેનતનો વ્યવસાય છે.

પુષ્પાબહેને પોતાના પુસ્તકમાં કહ્યું પણ છે તેમ, “દેશમાં રહી દવાખાનાઓમાં સેવા કરવી એ કઠિન કાર્ય છે.” પુષ્પાબહેનને નર્સિંગ સેવાના એકત્રીસ વર્ષના લાંબા ગાળાનો અનુભવ છે. એ અનુભવમાં એમણે પોતાનાં સેવાકાર્યો દરમિયાન અનુભવેલી હાડમારીઓની નોંધ પણ પોતાના પુસ્તકમાં ગણી છે. કુટુંબમાં કે સમાજમાં વિશેષ પ્રસંગ હોય, પોતાની ગેરહાજરીથી નુકશાન થશે તો પણ એક દવાખાનામાં સેવા કરતી નર્સ બહેન ગમે ત્યારે રજા લઈ શકતી નથી. કોઈક વાર અનિવાર્ય સંજોગોમાં નર્સને બે કે ત્રણ પાળી સળંગ કરવી પડે છે. પુષ્પાબહેને પોતાના પુસ્તકમાં નોંધ્યું છે કે, “૧૯૯૦માં બે વખત ૨૪ કલાકની નોકરી કરી છે. મતલબ છે કે, એમને એક વર્ષમાં સળંગ ત્રણ પાળી બે વાર કરવી પડી છે.”

વળી, દર્દીઓ જાતજાતના અને ભાતભાતના સ્વભાવવાળાં હોય છે. ઝઘડાખોર, ગુસ્સો અને ચીડિયાવાળા દર્દી સારવાર આપનાર માટે શિરદર્દસમા છે. આવા દર્દીઓની નર્સિંગ સેવા કરવા માટે પુષ્પાબહેન કહ્યું છે તેમ, “ધીરજ, સાદગી, સહનશીલતા તથા ગુસ્સા પર કાબુ હોવો અનિવાર્ય છે” (પૃ.૧).

મારી બંને બહેનોની નર્સિંગ સેવાને નજીકથી નિરીક્ષણ કરવાની મને તક મળી છે. તેઓ દર્દીને નિ:સ્વાર્થ પ્રેમ અને મમભાવ અને સમાનતા તથા કરુણાથી મળે છે. દર્દીને દવા આપતાં પહેલાં તેઓએ પોતાની આત્મીય ભાવથી દર્દીનાં દિલ અને ભરોસો જીતી લીધાં હોય છે. હું સમજું છું કે, એક સમર્પિત નર્સ તરીકે પુષ્પાબહેનના પણ એવા અનુભવ થયા છે. એટલે જ તેમણે લખ્યું છે કે, “માંદા અને જરૂરિયાતમંદ રોગીની સેવા કરીને મેળવેલો આત્મસંતોષ જીવનનાં છેલ્લા શ્વાસ પર્યંત રહેશે .”

સામાન્ય રીતે સમાજ અને લોકો નર્સિંગ સેવાની નોકરીની યોગ્ય કદર કરતા નથી. છતાં મને આનંદ છે કે, પુષ્પાબહેન પોતાની નર્સિંગ સેવાને હકારાત્મક રીતે જુએ છે અને એમના પ્રથમ પુસ્તકમાં લખ્યું છે કે, “આવા સારા વ્યવસાય સાથે જોડાવવાનો મારો આશય સાફ છે: “સેવા, સેવા અને સેવા.” પુષ્પાબહેનને આ સેવાની ભાવના પોતાના શિક્ષિકા-બા અને ધર્મશિક્ષકની સેવા બજાવતા પિતાજી પાસેથી વારસામાં મળી છે.

છેલ્લે એક સારા સમાચાર છે કે સેવાની દેવીસમા પુષ્પાબહેન હવે પોતાની નિવૃત્તિના સમયે આત્મકથા લખી રહ્યાં છે. હું એમને એમાં બધી શુભેચ્છાઓ પાઠવું છું. (લેખક સાથે સંપર્ક: cissahd@gmail.com મો. 09428826518)

#

Changed On: 01-03-2018

Next Change: 16-03-2018

Copyright Fr. Varghese Paul, SJ – 2018

 

 

તમારી જિંદગી સુખી બનાવો

/in /by

કોઈકે કહ્યું છે કે, જિંદગી એટલે “સુખ પાછળની દોડ.” છતાં વિરોધાભાસની વાત એ છે કે, તમે પોતે સુખની પાછળ દોડીને તમે કદી સુખી ન બની શકો! પણ નિરાશ થવાની બિલકુલ જરૂર નથી. કારણ, તમારે સુખી થવાની એક જડીબુટ્ટી છે.

સૌ પ્રથમ જડીબુટ્ટીને કામે લગાડતા અમુક લોકોની વાત કરીએ. ઇન્ડિયાના પૂર્વપ્રમુખ અબ્દુલ કલામ એક ખૂબ સુખી માણસ હતા. એમના આચારવિચારમાં એમનું આંતરિક સુખ એમના પ્રસન્ન વતન પર છડી પોકારતા હતા. એક વાર એક પત્રકારે અબ્દુલ કલામને પૂછ્યું, “ડૉ. કલામ, આપ હંમેશાં પ્રસન્ન દેખાવો છો. બધી પરિસ્થિતિમાં ખૂબ ઉત્સાહથી વર્તો છો. બધા પ્રશ્નોનો ઉમંગથી પ્રતિભાવ આપો છો. તમારી આ પ્રસન્નતા અને ઉત્સાહનું રહસ્ય શું છે?” ડૉ. કલામના પ્રતિભાવે એમના બધા શ્રોતાજનોને આશ્ચર્યચકિત કરી દીધા. તેમણે કહ્યું કે, “હું તો બધા સંયોગોમાં એક જ બાબતનો વિચાર કરું છું: હું બીજાને શું આપી શકે? જયારે હું છોકરાઓને મળું ત્યારે મારો વિચાર એ બાળકોને હું શું આપી શકું?” કેવો જવાબ! કેવું હકારાત્મક વલણ! કેવો આદર્શ!

ડૉ. કલામની જેમ મધર ટેરેસા પણ એક લોકપ્રિય અને વિશ્વવિખ્યાત વ્યક્તિ હતાં. ગરીબ માટેના એમનાં નિ:સ્વાર્થ પ્રેમ અને કરુણા સૌ લોકો પોંખે છે. એમણે પોતાના જીવનમાં અસંખ્ય પ્રશ્નો અને સમસ્યાઓનો પણ સામનો કર્યો છે. છતાં આપણે જાણીએ છીએ કે, મધર ટેરેસા આંતરિક રીતે એક સુખી વ્યક્તિ રહ્યા હતાં. દેશવિદેશના એમના આચારવિચાર એનો પુરાવો છે. મધર ટેરેસાની હકારાત્મક વૃત્તિથી અને એમની ઉદારતાથી સૌ પરિચિત છે. મધર ટેરેસાની ત્રણ જાણીતી ઉક્તિઓ અહીં પ્રસ્તુત છે. (૧) “ખુદને ખૂંચે ત્યાં સુધી આપ્યા કરો – સ્મિત સાથે, પ્રસન્ન વદને.” (૨) “પ્રબળ પ્રેમ માપ જોતો નથી; તે તો બસ આપ્યા જ કરે છે.” (૩) “આપણે ખરો પ્રેમ રાખવો હોય, તો ક્ષમા આપતાં શીખવું જોઈએ.”

મધર ટેરેસા તા.૧૦-૧૦-૧૯૭૯માં સ્વિડનના ઓસ્લો ખાતે નોબેલ પીસ પ્રાઈઝના વિશ્વ ફલક પર સંબોધતા પોતાના શ્રોતાજનોને કહ્યું હતું: “પ્રેમ આપવો અને પ્રેમ મેળવવા માટે આપણું સર્જન થયું છે.” એમની બધી વાતો માનવ જિંદગીને પોષનાર રહી છે.

અબ્દુલ કલામ અને મધર ટેરેસાની જેમ જાણીતી ન હોય તો પણ મારે અહીં એક ત્રીજી વ્યક્તિની વાત કરવી છે. ઘણા વખત પહેલાં મેં એમના વિશે કોઈ છાપા-સામયિકમાં વાંચ્યું છે. એમને યુ.એસ.એ.ની સરકારે મૅન ઍાફ મિલેનિયમ (Man of Millennium) ઍવૉર્ડથી નવાજવામાં આવ્યા ત્યાં સુધી એમના વર્તુળ બહાર કોઈ એમને ઓળખતા નહોતા! મૅન ઍાફ મિલેનિયમ ઍવૉર્ડ સાથે મળેલા પૂરા ૩૦ કરોડ રૂપિયા જરૂરિયાતમંદ લોકોને આપેલા એ દાનવીર છે પાલમ કલ્યાણસુંદરમ્.

તેમણે એક ગ્રંથપાલ તરીકે ત્રીસ વર્ષ નોકરી કરી છે અને ત્રીસેત્રીસ વર્ષનો પોતાનો પૂરો પગાર એમણે જરૂરિયાતમંદોને વહેંચી આપ્યો છે અને પોતાની આજીવિકા માટે એમણે રોજ સાંજે એક હૉટલમાં કામ કરીને ખુદ પોતાનું પાલનપોષણ કર્યું છે. તાજેતરમાં મને મળેલા એક વૉટસ એપ મેસેજમાં મેં વાંચ્યું છે કે, નિવૃત્તિ વેળાએ એમને મળેલા દસ લાખ રૂપિયા પણ પાલમ કલ્યાણસુંદરે જરૂરિયાતમંદોને વહેંચી આપ્યા છે! હું માનું છું કે, ખુદ પોતાને માટે નાણાં અને સાધનસંપત્તિ ભેગી કરવાને બદલે પાલમ કલ્યાણસુંદરમે્ જરૂરિયાતમંદોની વહારે થવામાં જ પોતાની સમગ્ર જિંદગીનું સુખ માન્યું છે.

ડૉ. અબ્દુલ કલામ, મધર ટેરેસા અને પાલમ કલ્યાણસુંદરમ્ – ત્રણેય મહાનુભાવો આપવામાં જ આનંદ માનનારા નિ:સ્વાર્થ વ્યક્તિઓ છે. એમના જેવા ઉદાર અને નિ:સ્વાર્થ માણસો આપણને સુખી થવાની જડીબુટ્ટી જણાવે છે. બીજાને વિશેષ તો જરૂરિયાતમંદોને નિ:સ્વાર્થપણે આપવામાં અનેરો આનંદ માણે છે, અનન્ય સુખ અનુભવે છે. (લેખક સાથેનો સંપર્ક: cissahd@gmail.com મો. 09428826518)

 

#

 

Changed On: 16-02-2018

Next Change: 01-03-2018

Copyright Fr. Varghese Paul, SJ – 2018

 

 

અપરાધની તીવ્ર લાગણી

/in /by

થોડા વખત પહેલાં મારા પર એક બહેનનો ફોન હતો. એમણે મને પૂછ્યું, “ફાધર, હું આપની પાસે ‘કન્ફેશન’ કરી શકું?” એમણે ‘કન્ફેશન’ વિશે ક્યાંક વાંચ્યું કે સાંભળ્યું હતું. ‘કન્ફેશન’ એટલે કૅથલિક ખ્રિસ્તી ધર્મનો પ્રાયશ્ચિત્ત સંસ્કાર. પ્રાયશ્ચિત્ત સંસ્કાર ખ્રિસ્તી ધર્મના સાત સંસ્કારોમાંનો એક છે. પ્રાયશ્ચિત્ત સંસ્કાર ‘સમાધાન સંસ્કાર’ તરીકે પણ ઓળખાય છે.

ફોન કરનાર બહેને મને કહ્યું, “ફાધર, હું આપની પાસે મારા ‘કન્ફેશન’ માટે આવી શકું છું?”

એ બહેનના પ્રશ્ન પરથી મને લાગ્યું કે, પ્રશ્ન પૂછનાર બહેન કૅથલિક ખ્રિસ્તી તો નથી. કૅથલિક ખ્રિસ્તી તો નથી. કૅથલિક ખ્રિસ્તી હોત તો તેઓ મને પૂછ્યા વિના મારી પાસે સમાધાન સંસ્કાર માટે આવી શકે છે. એટલે જ મેં માન્યું કે, એ બહેન કોઈ ઇતર ધર્મની વ્યક્તિ છે.

પ્રાયશ્ચિત્ત સંસ્કાર વિશે અગાઉ મેં એકથી વધારે લેખો લખ્યા છે. એટલે અહીં ફરી એ વિશે લખવા ઇચ્છતો નથી, પણ એ સંસ્કાર વિશે ટૂંકમાં ખ્યાલ આપીને પાપ અને પશ્ચાત્તા૫ અંગે થોડી વાત કરીશ. ‘મોઢામોઢ સમાધાન સંસ્કાર’ નામે ‘કન્ફેશન’ વિશેનો મારો પ્રથમ લેખ ‘જીવન પટોળામાં ધર્મની ભાત’ નામના પુસ્તકમાં છે. (ગુજરાત સાહિત્ય પ્રકાશ, આણંદ ૧૯૮૯, પૃ.૫૨-૬૦).

બધા માણસો નાનાંમોટાં પાપ કરે છે. પાપ એક બાબત છે તો પાપનું પરિણામ કે પાપ પ્રત્યેનો પ્રતિભાવ બીજી બાબત છે. પાપ અંગે દરેકનો પ્રતિભાવ ભિન્ન ભિન્ન હોય છે. અમુક લોકો કરેલાં પાપનો દિલથી પસ્તાવો કરી જીવન આગળ ધપાવે છે; તો અમુક લોકો પોતે કરેલાં પાપના અપરાધની લાગણીથી ખૂબ પીડાય છે. આમ, પાપનો પશ્ચાત્તા૫ અને પાપના અપરાધની લાગણી બે ભિન્ન બાબત છે.

મને ફોન કરનાર બહેનની વાતથી મને ખ્યાલ આવ્યો કે, એ બહેન પાપના અપરાધભાવથી ખૂબ પીડાય છે. આવી પરિસ્થિતિમાં ખ્રિસ્તી લોકો સામાન્ય રીતે પ્રાયશ્ચિત્ત સંસ્કારનો આશ્રય લઈને પ્રાયશ્ચિત્ત સાંભળનાર પુરોહિત પાસે જઈને પોતાનાં પાપનો એકરાર કરવા સાથે યોગ્ય સલાહસૂચન કે કાઉન્સેલિંગ મેળવે છે. સમાધાન સંસ્કાર અંગે આવા સ્પષ્ટ ખ્યાલ વિના એ બહેને મને કન્ફેશન વિશે પૂછ્યું હશે એવું હું માનું છું.

પાપ અંગેના સ્પષ્ટ ખ્યાલ અને પશ્ચાત્તા૫ સાથે પ્રાયશ્ચિત્ત કરનાર વ્યક્તિ પ્રાયશ્ચિત્ત સંસ્કાર માટે પ્રભુ ઈસુના પ્રતિનિધિ ધર્મગુરુ પાસે જાય છે અને પાપનો એકરાર કરે છે. પોતે કરેલાં પાપ માટે માણસ મનમાં દુઃખ અનુભવીને પાપને ધિક્કારવા અને સુધારવાના નિર્ણય લે છે. આમ, પશ્ચાત્તા૫ કરનાર વ્યક્તિ પુરોહિત આગળ પોતાના પાપનો એકરાર કરે છે.

ગાંધીજીની આત્મકથા ‘સત્યના પ્રયોગો’માં પશ્ચાત્તા૫, અપરાધની લાગણી અને પ્રાયશ્ચિત્તનો સુંદર દાખલો આપણને વાંચવા મળે છે. ગાંધીજીએ બાળપણમાં બીડી પીવા, માંસ ખાવા અને ચોરી કરવા જેવાં પાપો કર્યાં હતાં. અને એને કારણે કિશોર ગાંધીએ અપરાધની ઊંડી લાગણી અનુભવી હતી. અને એટલી હદ સુધી ગાંધીજી અપરાધની ઊંડી લાગણી અનુભવતા હતા કે, ગાંધીજી મૌખિક રીતે પોતાનાં પાપનો એકરાર કરી શકતા નહોતા. એટલે તેમણે પાપના અપરાધના ભારથી પીડાઈને પોતાની આત્મકથામાં લખ્યું છે, “અમે તો આપઘાત કરવાનો નિશ્ચય કર્યો!” (નવજીવન ટ્રસ્ટ ૨૦૦૬, પૃ. -૨૨).

ગાંધીજીનું સદભાગ્ય કે એમના અંતરાત્માની પ્રેરણાથી એમણે બધાં પાપો એક કાગળ ઉપર લખીને એકરાર કરી લીધો અને બીમાર બાપુજીના હાથમાં લખેલી એ ચિઠ્ઠી આપીને પોતાનાં પાપોની કબૂલાત કરી. બાપુજીના પગે પડીને તેઓ રડી પડ્યા અને પાકો નિર્ણય કર્યો કે, ભવિષ્યમાં આવું પાપ ન કરવું. સમાધાન સંસ્કારમાં ફરી પાપ ન કરવાનો ર્દઢ નિર્ણય હોય છે.

મને ફોન કરનાર બહેનનાં પાપ કે ‘કન્ફેશન’ના ખ્યાલ અંગે મને કંઈ ખબર નથી. પ્રાયશ્ચિત્ત સંસ્કાર તો એ સંસ્કારને બરાબર સમજનાર ખ્રિસ્તી લોકો સુધી જ સીમિત છે. પણ હું માનું છું કે, એ બહેન પણ પોતાનાં પાપોથી કે પોતાના અપરાધની ઊંડી લાગણીથી મુક્તિ મેળવવા અંગે યોગ્ય સલાહસૂચન મેળવી શકે છે. જરૂર લાગે તો માર્ગદર્શન કરનાર કોઈ પુરોહિત કે સલાહસૂચન આપનાર કોઈ કાઉન્સેલરના માર્ગદર્શનથી પાપમાંથી મુક્તિ મેળવીને સુધારાના રસ્તે પોતનું જીવન આગળ ધપાવી શકે છે.

ઈશ્વર પર શ્રદ્ધા રાખનાર વ્યક્તિ માટે શ્રદ્ધા જ યોગ્ય પ્રેરણા અને માર્ગદર્શન પૂરું પાડી શકે છે. ખ્રિસ્તી લોકો ઈશ્વરને બાપ કે પિતા કહીને સંબોધે છે અને પોતાને ઈશ્વરપિતાનાં જ સંતાનો સમજે છે. જોકે, મારા મુસ્લિમબંધુઓને ઈશ્વરને ‘પિતા’ કહેવામાં વાંધો છે. થોડા વખત પહેલાં મેં અંગ્રેજીમાં વાંચેલા એક પુસ્તકની વાત યાદ આવે છે. એ પુસ્તકમાં એક મુસ્લિમ બહેન બિલ્કીસ શેખની ધર્મપલટો કરીને ખ્રિસ્તી ધર્મ સ્વીકાર કરવાના સાહસની વાત છે. એનું શીર્ષક છે: ‘I Dared To Call Him Father’ મેં એને (ઈશ્વરને) પિતા કહેવાની હિંમત કરી.

બિલ્કીસ શેખના આત્મકથાના પુસ્તકમાં ભગવાનને ઈશ્વરપિતા તરીકે સ્વીકારવામાં એમણે સામનો કરેલા પડકારો અને જોખમોની વાત સાથે ઈશ્વરને પિતા તરીકે સ્વીકારવામાં પોતે અનુભવેલી હિંમતની તથા આધ્યાત્મિક શાંતિની વાત છે. ઈશ્વરપિતા અને ખ્રિસ્તી ધર્મ સાથેના સંબંધની વાત છે.

બાઇબલમાં કહ્યું છે તેમ, ખ્રિસ્તી લોકો ઈશ્વર પિતાને પ્રેમસ્વરૂપ માને છે, પ્રેમની પ્રતિમૂર્તિ માને છે. ઈસુ ખ્રિસ્તના સમગ્ર જીવનનો સંદેશ હતો કે, ઈશ્વર આપણા પિતા છે અને આપણે બધાં એનાં સંતાનો છીએ. આપણે પાપ કરીએ ત્યારે આપણને ખોટું કર્યાનું ભાન થાય છે. આપણને અંતરાત્માના અવાજથી દુઃખ થાય છે. પીડા થાય છે. એ રીતે આપણી ઉપર અઢળક પ્રેમ રાખનાર ઈશ્વરપિતાને પણ દુઃખ અને અપરાધની તીવ્ર લાગણી અનુભવનાર વ્યક્તિના દયાળુ પિતા તરીકે સમજી શકીએ.

ભારે ગુનો કે અત્યાચાર કર્યાની ઊંડી લાગણી માણસને હચમચાવી શકે છે. અપરાધ અને હતાશાની લાગણીથી પીડાતો માણસ જીવનમાં જ આશા ખોઈ શકે છે અને આત્મહત્યા જેવાં પગલાં ભરી શકે છે. આવા લોકો, બધા માણસો, વિશેષ તો પાપી લોકો ઈશ્વરનો અનહદ પ્રેમ પામી શકતા નથી. એટલે ઈશ્વર પર ભરોષો રાખી શકતા નથી.

ભારે અપરાધની લાગણીથી નિરાશાની ગર્તામાં સપડાયેલા માણસે પોતાના માટે પ્રેમસ્વરૂપ ઈશ્વરના અચલ પ્રેમને પારખવા અને સ્વીકારવાની તાતી જરૂર છે. કોઈ પણ પાપી માણસ પાપ અને હતાશાનો રસ્તો છોડીને પ્રેમસ્વરૂપ ઈશ્વરપિતા તરફ વળી શકે છે. તેઓ બાઇબલમાં આપેલા ઉડાઉ દીકરાની જેમ પોતાના ગુનાનો પશ્ચાત્તા૫ પૂરા ભરોસાથી પોતાના ઈશ્વર પિતા તરફ વળી શકે છે. ઈશ્વર પિતા તો ઉડાઉ દીકરાના પિતાની જેમ ફેલાયેલા હાથે પાપી માણસને આવકારવા હંમેશાં તત્પર રહે છે.

સમાધાન સંસ્કાર દ્વારા ખ્રિસ્તી ધર્મગુરુ પાપી માણસ માટેની ઈશ્વરની કરુણા અને બિનશરતી પ્રેમનો અને માફીનો સંદેશ આપે છે. ઈશ્વરનાં પ્રેમ, કુટુંબ અને માફીમાં અટલ શ્રદ્ધા રાખીને પાપી માણસ પશ્ચાત્તાપી દિલે પોતાનાં પાપોમાંથી મુક્તિનો અનુભવ કરે છે. સમાધાન સંસ્કારનું એ હાર્દ છે.

પાપી માણસ ઈશ્વર પરની પોતાની શ્રદ્ધાથી જાણે છે કે, એના પરનો ઈશ્વરનો પ્રેમ એનાં પાપ કે પુણ્ય પર આધારિત નથી. ઈશ્વરનો માણસ પરના પ્રેમનો આધાર ખુદ ઈશ્વર પોતે છે. કારણ, ઈશ્વરે બિનશરતી પ્રેમથી એને સર્જ્યો છે. તે સ્વીકારે કે ના સ્વીકારે પણ ઈશ્વરનો એના માટેનો પ્રેમ હરહંમેશાં એની સાથે છે જ. એક માનવપિતા ખૂબ પ્રેમ અને સમજૂતીથી પોતાના બાળકની સંભાળ રાખે છે. એથીય વિશેષ પ્રેમ અને દયાથી ઈશ્વર પિતા પાપી માણસની સારસંભાળ રાખે છે, એને માફી આપે છે.

આ શ્રદ્ધાને પોષવા માટે અને ગમે તે પરિસ્થિતિનો સામનો કરવા માટે બાઇબલની કેટલીક ઉક્તિઓ કોઈ પણ માણસ માટે મદદરૂપ થઈ શકે છે. “બીશો નહિ”, “ડરીશ નહિ”, “ગભરાશો નહિ” બાઇબલની એવી ઘણી ઉક્તિઓમાંથી માણસ પ્રેરણા અને હિંમત મેળવી શકે છે. અહીં મારે માટે પ્રેરણારૂપ ચારેક ઉક્તિઓ ઉતારું છું. “જો, મેં તારા નામનું છૂંદણું મારી હથેળી ઉપર છૂંદાવ્યું છે. તારા કોટકાંગરાને હું સતત સંભાર્યા કરું છું” (યશાયા ૪૯, ૧૬). “ખાતરી રાખજો કે યુગના અંત સુધી તમારી સાથે છું” (માથ્થી ૨૮, ૨૦). “તમે મારા મિત્ર જ છો” (યોહાન ૧૫, ૧૪). “હિંમત રાખો, એ તો હું છું, બીશો નહિ” (માથ્થી ૧૪, ૨૭). (લેખક સાથેનો સંપર્ક: cissahd@gmail.com મો. 09428826518)

#

 

Changed On: 01-02-2018

Next Change: 16-02-2018

Copyright Fr. Varghese Paul, SJ – 2018

 

માનવધર્મના પ્રણેતા પોપ ફ્રાન્સિસ

/in /by

આજે સમગ્ર દુનિયામાં સૌથી વધારે પ્રખ્યાત માણસ કોણ છે? આ પ્રશ્ન લઈને આખા વિશ્વમાં મોજણી કરવામાં આવે તો મને ખાતરી છે કે, સૌથી વધારે લોકો એક જ નામ પસંદ કરશે. તે નામ છે પોપ ફ્રાન્સિસ. તેમના ટિ્વટ્ટર અકાઉન્ટ (@pontifex_in)માં એક અહેવાલ મુજબ ૩૫૦ લાખ અનુયાયીઓ છે. જે દુનિયાભરમાં કોઈ પણ આગેવાન કરતાં સૌથી વધારે છે.

આમ તો પોપ ફ્રાન્સિસ દુનિયાભરના 1.200,000,000 (1.2 billion) કૅથલિક ખ્રિસ્તીઓના આધ્યાત્મિક વડા છે. પરંતુ છેલ્લા ચારેક વર્ષની પોપ ફ્રાન્સિસની આગેવાની પૂરવાર કરે છે કે, એમને માટે ખ્રિસ્તીધર્મનો કે કોઈ પણ ધર્મનો વાડો નથી. વિશ્વભરમાં લોકો એમને માનવધર્મના પ્રણેતા તરીકે પોંખે છે.

માનવધર્મના પ્રણેતા તરીકે પોપ ફ્રાન્સિસમાં આપણે કેટલાંક વિશિષ્ટ ગુણો ખાસ જોઈ શકીએ. અહીં હું પાંચેક ગુણોની વાત કરવા ઇચ્છું છું. એક, પોપ ફ્રાન્સિસનું સાદગીભર્યું જીવન તથા ઉચ્ચ વિચાર; બે, ગરીબો માટેની એમની પરવા અને કાળજી; ત્રણ, શાંતિના દૂત તરીકેનો એમનો ફાળો; ચાર, પર્યાવરણનું પ્રદૂષણ અને અસમાનતા જેવા વૈશ્વિક પ્રશ્નોનો પોપ ફ્રાન્સિસની સભાનતા; અને પાંચ, અપ્રમાણિકતા અને અનૈતિકતા સામે સુધારાનાં હિંમતભર્યાં પગલાં.

એક, પોપ ફ્રાન્સિસનું સાદગીભર્યાં જીવન અને ઉચ્ચ વિચાર. જયારે ૧૩ માર્ચ ૨૦૧૩માં કાર્ડિનલ જોર્જ બરગોલિયાની વડાધર્મગુરુ તરીકે વરણી થઈ ત્યારે તેમણે સાદગીભર્યાં જીવન અને ઉચ્ચ વિચાર માટે જાણીતા સંત ફ્રાન્સિસનું નામ ધારણ કર્યું. વળી, વૅટિકન ખાતે પોપ માટેના રાજમહેલમાં રહેવાને બદલે તેઓ એક ગેસ્ટ હાઉસ (મહેમાનોનું ઘર) પોતાના રહેઠાણ તરીકે પસંદ કરીને રહેવા લાગ્યા. પોતાની ચૂટણી થઈ ત્યારે પોપ ફ્રાન્સિસ વૅટિકનના વિશાળ પટાંગણમાં વડાધર્મગુરુના પ્રથમ દર્શન માટે ભેગા મળેલા લાખો લોકોને આશીર્વાદ આપવાને બદલે સૌપ્રથમ નતમસ્તકે લોકોની પ્રાર્થના અને આશીર્વાદ માગ્યાં. પછી સૌને આત્મીયતાથી “મારાં ભાઈઓ અને બહેનો”નું સંબોધન કરીને તેમને આશીર્વાદ આપ્યા. વડાધર્મગુરુ તરીકેના છેલ્લાં ચાર વર્ષ દરમિયાન પોપ ફ્રાન્સિસનું જીવન તથા તેમનાં સંદેશો અને લખાણો પુરવાર કરે છે કે, તેઓ સમગ્ર દુનિયા માટે ઉચ્ચ કોટિના વિચાર સેવે છે અને પોતાના સંદેશ મુજબ અનુકરણીય સાદગીભર્યું જીવન ગાળે છે.

બે, ગરીબો માટેની પોપ ફ્રાન્સિસની કાળજી અને પરવા. વડા ધર્મગુરુ તરીકે પોપ ફ્રાન્સિસ એક વર્ષ પૂરું કર્યું ત્યારે હાર્લી ડેવિડસન નામની કંપનીએ તેમને કંપનીએ ખાસ તૈયાર કરેલી સર્વોત્તમ હાર્લી ડેવિડસન મોટરસાઇકલ ભેટમાં આપી. પોપ ફ્રાન્સિસે એના પર સહી કરીને આશીર્વાદ આપ્યા પછી એની હરાજી કરવા આપી દીધી. હરાજીમાંથી ઉપજેલા ૩,૨૨,૦૦૦ ડોલરની રકમ તેમણે રોમ ખાતે ગરીબો માટે રાતવાસની હોસ્ટલ અને ‘સૂપક્રિશ્ચયન’ (વાળુ) ચલાવવા માટે આપી દીધી. પોપ ફ્રાન્સિસ છેલ્લાં ચાર વર્ષ દરમિયાન દેશવિદેશના પોતાનાં સંબોધનમાં ગરીબો, નિરાશ્રિતો, આંતરિક સંઘર્ષ કે યુદ્ધને કારણે ઘર વિહોણા થયેલા સ્થળાંતર લોકને આશરો આપવા સૌને આહવાન કરતા રહ્યા છે. એટલું જ નહિ, વૅટિકન ખાતે કેટલાંક વસાહતીઓ માટે રહેવા અને કામ કરવાની વ્યવસ્થા કરી છે અને વિશ્વભરના દેવળોને પણ સ્થળાંતરિત લોકોને સહારે થવા અનુરોધ કર્યો છે.

ત્રણ, વિશ્વભરમાં શાંતિ સ્થાપવા માટે શાંતિના ‘દૂત’ તરીકે પોપ ફ્રાન્સિસનો ફાળો. હિપ્પોના સંત અગસ્તીનના સમયથી ખ્રિસ્તી ધર્મમાં “ન્યાયી યુદ્ધ” (Just war)નું શિક્ષણ હતું. ‘ન્યાયી યુદ્ધ’ માટે ચોક્કસ શરતો હતી. એમાં એક શરત છે કે, ન્યાયી યુદ્ધમાં જે અનિષ્ઠ થઈ શકે એના કરતાં યુદ્ધ દ્વારા મળવાનો ફાયદો અનેક ગણે વધારે હોવા જોઈએ. આદિ ખ્રિસ્તીઓમાં યુદ્ધની વાત જ નહોતી. આદિ ખ્રિસ્તીઓ પ્રથમ ત્રણ સદી દરમિયાન રોમન સૈન્યમાં જોડાવા અને યુદ્ધને નામે દુશ્મનોની હત્યા કરવામાંથી દૂર રહ્યા હતા. પરંતુ રોમન સમ્રાટ કોન્સટેન્ટાઈન ખ્રિસ્તી બન્યા અને ખ્રિસ્તીધર્મને સમગ્ર રોમન સામ્રાજ્યમાં મંજુરી મળી ત્યારે જ ખ્રિસ્તીઓ સૈન્યમાં જોડાવા લાગ્યા. છેલ્લાં ૧૭૦૦ વર્ષની આ પ્રથા સામે પોપ ફ્રાન્સિસે પ્રભુ ઈસુના મૂળ શિક્ષણને નિષ્ઠાથી અનુસરવા સૌને આહવાન કરે છે. જૂના કરાર અને દસ આજ્ઞાઓમાં એક આજ્ઞા છે: “ખૂન કરીશ નહિ.” પ્રભુ ઈસુનું શિક્ષણ એનાથી પણ આગળ વધે છે. નૈવેધ ધરાવતાં પહેલાં ફરિયાદી સાથે સમાધાન કરવા (માથ્થી ૫:૨૪) તેમજ તમારા શત્રુ પર પ્રેમ રાખવા તથા તમને રંજાડનાર માટે દુઆ માગવાનો (માથ્થી ૫: ૪૪) ઈસુનો આદેશ છે. બધી બાબતોને પ્રભુ ઈસુને જ પ્રેરણા અને નમૂનો ગણી ઈસુનેજ અનુસરવા પોપ ફ્રાન્સિસ વારેતહેવારે સૌને અનુરોધ કર્યા કરે છે. પોપ ફ્રાન્સિસ માને છે કે, જ્યાં પ્રેમ હોય, માફી અને સમાધાન હોય ત્યાં યુદ્ધ નહિ પણ શાંતિ પ્રવર્તશે.

ચાર, પર્યાવરણની સાચવણી અને ગરીબાઈની નાબૂદી જેવા વૈશ્વિક પ્રશ્નોનો હલ કરવા પોપ ફ્રાન્સિસ પોતાનાં આચાર-વિચારથી સૌને અનુરોધ કરે છે. ઘણી ભાષાઓમાં લાખો નકલ છાપીને લોકશિક્ષણની ગરજ સારતો એમનો પર્યાવરણ અંગેનો પરિપત્ર ‘લાઉડાતો સી’ દ્વારા પોપ ફ્રાન્સિસ આજે નાતજાત, ધર્મસંપ્રદાયનો ભેદભાવ વિના વિશ્વભરના લોકોના આદરણીય આગેવાન બન્યા છે. લોકો વચ્ચેથી ગરીબાઈ અને અસમાનતા દૂર કરવા તેઓ બધા રાષ્ટ્રીય આગેવાનોને અનુરોધ કરે છે. સાથોસાથ ખુદ પોપ ફ્રાન્સિસ ચોક્કસ પગલાં દ્વારા વારેઘડીએ પોતાના જીવનનો સંદેશ સૌને આપે છે. દાખલા તરીકે ગ્રીક દ્વીપ લેસબોસ (Lesbos)ની મુલાકાત લીધી ત્યારે ત્યાં તેમણે વિસ્થાપિત લોકોને ખાસ મળ્યા; એટલું જ નહિ, પણ ૬ બાળકો સાથે કુલ ૧૨ વિસ્થાપિતોને પોતાના વિમાનમાં રોમમાં લાવ્યા અને ‘સંત ઇજિડિયો’ નામે એક ખ્રિસ્તી સંસ્થાને એમની સંભાળ રાખવાની જવાબદારી સોંપી. છાપાસામયિકોના અહેવાલ મુજબ એ બારેબાર જણ મુસ્લિમો હતા.

પાંચ, અપ્રમાણિકતા અને અનૈતિકતા સામે સુધારાના ચોક્કસ પગલાં લેવા પોપ ફ્રાન્સિસ આજે સૌને આદર્શ નમૂનો પૂરો પાડે છે. વિશ્વભરના કાર્ડિનલોમાંથી એક નાની સમિતિ સ્થાપીને પોપ ફ્રાન્સિસે પ્રથમ વર્ષે જ વૅટિકનના સમગ્ર વહીવટ તંત્રને સુધારવાની જવાબદારી સોંપી. એક ધર્મપ્રાન્તમાં ધર્મધ્યક્ષે રહેવા માટે લખલૂટ ખર્ચ કરીને રાજમહેલ બંધાવ્યો. એ ધર્માધ્યક્ષને પોપ ફ્રાન્સિસે ધર્માધ્યક્ષના હોદ્દામાંથી દૂર કર્યા.

પોપ ફ્રાન્સિસનું સમગ્રજીવન તથા છેલ્લાં ચારેક વર્ષની તેમની આગેવાની તપાસીએ તો એક વાત આપણે ચોક્કસપણે કહી શકીએ કે, તેઓ ગાંધીજી, નેલસન મંડેલા, માર્ટિન લૂથર કિંગ (જૂનિયર) જેવા વૈશ્વિક નેતાઓનાં પગલે ચાલે છે. એટલે તેઓ કોઈ એક રાજ્ય કે કોઈ એક ધર્મ કે પ્રજાને માટે નહિ પણ આખા વિશ્વ માટે પોતાના જીવન અને સંદેશથી આદર્શ અને પ્રેરણાત્મક આગેવાની પૂરી પાડી રહે છે. પોપ ફ્રાન્સિસ ગાંધીજીની જેમ કહી શકે છે કે, મારું જીવન જ મારો સંદેશ છે. છેલ્લે એમની પિતૃભૂમિ અરજેન્ટિનાની માતૃભાષામાં નહિ પણ એમના રાજ્ય વૅટિકન દેશ-ભાષા ઇટાલિયનમાં કહીએ ‘વીવ લા પાપા’ અર્થાત્ “પોપ લાંબું આયુષ્ય ભોગવે” (લેખક સાથેનો સંપર્ક: cissahd@gmail.com મો. 09428826518)

#

 

Changed On: 16-01-2018

Next Change: 01-02-2018

Copyright Fr. Varghese Paul, SJ – 2017

 

 

 

 

 

 

પ્રભુ ઈસુની આધ્યાત્મિકતા

/in /by

આધ્યાત્મિકતા એટલે શું? મારી ર્દષ્ટિએ આધ્યાત્મિકતા એક શક્તિ છે, એક મૂળ સ્રોતની શક્તિ, આંતરિક સભાનતાની શક્તિ. એ શક્તિ માણસને પોતાના જીવનમાં પ્રેરણા અને પ્રોત્સાહન આપે છે. એ શક્તિ કે આધ્યાત્મિકતાને જોરે માણસ પોતાના જીવનને દોરે છે.

છેલ્લા કેટલાક દાયકાઓથી માણસ ભગવાન, ઈશ્વર કે અલ્લાહ પરની શ્રદ્ધા તથા મંદિર, મસ્જિદ અને ગિરજાઘરને તેમ જ બધા ધાર્મિક ગ્રંથોને એક બાજુ તિલાંજલિ આપી છે; તો બીજી બાજુ આંતરિક શાંતિ અને જીવનની ખરી દિશાની શોધમાં માણસ આધ્યાત્મિકતા તરફ વળ્યો છે. આધ્યાત્મિકતાની શોધમાં જ કેટલાક લોકો યોગ તરફ વળ્યા છે. કેટલાક લોકો ધાર્મિક કથાઓ સાંભળ્યા કરે છે. અમુક લોકો તીર્થધામોની યાત્રાઓ કરે છે.  તો બીજાઓ ‘ગોડમેન’ કહેવાતા સંતોનું શિષ્યત્વ અપનાવે છે. આવી બધી શોધો મરુભૂમિના મૃગજળ જેવી ભૂલભૂલામણી પૂરવાર થાય છે.

ખરી આધ્યાત્મિકતાની મારી શોધમાં હું પ્રભુ ઈસુની આધ્યાત્મિકતાની શોધતપાસ કરું છું. બાઇબલના નવા કરારના ગ્રંથો રચાયા, ખ્રિસ્તીધર્મ સઘન સ્વરૂપ પામ્યો તે પહેલાં ઈસુના દુન્યવી જીવન દરમિયાન એમને દોરનાર આધ્યાત્મિકતા સમજવા અને સમજાવવા અહીં મારો પ્રયન્ત છે.

ઈસુની આધ્યાત્મિકતાના પાયામાં પોતાના પિતા સાથેનો એમનો સંબંધ છે. ઈસુ પોતાના ઈશ્વરપિતા માટે ‘અબ્બા’ શબ્દ વાપરે છે. ‘અબ્બા’ એટલે વહાલસોયા બાપુજી. નવા કરારમાં સંત પાઉલે રોમ પ્રત્યેના પત્રમાં ‘અબ્બા’ શબ્દ અસલ અરામી ભાષામાં વાપર્યો છે. સંપૂર્ણ બાઇબલે ‘અબ્બા’ શબ્દના પાદટીપમાં સરસ ખુલાસો આપ્યો છે. “અબ્બા. હિબ્રુ, ફારસી, અરબી આદિ સેમિટિક ભાષાઓમાં પિતા માટે વપરાતો શબ્દ. આપણા ગુજરાતી શબ્દકોશમાં પણ એનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે. ઈસુ એ જ શબ્દથી ઈશ્વરને સંબોધતા હતા. એમાં જાણે એમના અનુભવ અને સંદેશનો નિચોડ સમાયેલો છે. એ શબ્દમાં આદર અને પ્રેમનો ભાવ છે. ઈશ્વર આપણા વહાલસોયા પિતાજી, આપણા ‘અબ્બાજાન’ છે એવો ભાવ એમાં રહેલો છે.” (જુઓ પાદટીપ રોમ ૮: ૧૫).

બાળ ઈસુએ પોતાનાં માતા મરિયમ પાસેથી બચપણમાં જ પોતાના જન્મની વાત સાંભળી હશે. દેવદૂતે કુમારી મરિયમને વધામણી આપતાં કહ્યું હતું કે, “ઈશ્વર તારા ઉપર પ્રસન્ન થયા છે. જો, તને ગર્ભ રહેશે અને એક પુત્ર અવતરશે, તેનું નામ ઈસુ રાખજે. એ મહાન હશે અને પરાત્પરનો પુત્ર કહેવાશે” (લૂક ૧: ૩૦-૩૨).

શુભસંદેશકાર લૂકે ચીતરેલા ઈસુના બાળપણની વાતથી આપણને માલુમ પડે છે કે, ઈસુનાં માબાપ મરિયમ અને યોસેફ ખૂબ ધર્મપરાયણ હતાં. તેઓ મોશેની ધર્મસંહિતા અનુસાર બાળ ઈસુને પ્રભુને સમપર્ણ કરવા માટે યરુશાલેમ લઈ ગયાં હતાં.

બાળ ઈસુએ પોતાના ઘરમાં માબાપ પાસેથી અને દર વિશ્રામવારે યહૂદી મંદિર ‘સિનાગોગ’માંથી યહૂદી ધર્મસંહિતાનું પઠન અને એનો ખુલાસો સાંભળ્યાં હશે. ઈશ્વરપિતા ખુદ પોતાના પિતા હોવાનો ખ્યાલ ઈસુને બચપણમાં જ થયો હતો. ત્યાર બાદ ત્રીસેક વર્ષની ઉંમરે જયારે ઈસુ યોહાન પાસેથી સ્નાનસંસ્કાર લઈને પાણીમાંથી બહાર આવ્યા ત્યાં આકાશવાણી સંભળાઈ કે, “આ મારો પુત્ર છે, મારો પ્રિયતમ પુત્ર છે; તેના ઉપર હું પ્રસન્ન છું” (માથ્થી ૩: ૧૩-૧૭).

ઈશ્વર પિતાના પ્રિયતમ પુત્ર તરીકે પોતાની ઓળખાણ પછી ઈસુ જાહેરમાં તેમ જ એકાંતમાં પ્રાર્થના દ્વારા ઈશ્વર પિતાના પ્રિયતમ પુત્ર તરીકેનો પોતાનો સંબંધ સતત પોષતા રહ્યા. માથ્થી અને લૂક બંનેએ નોંધ્યું છે તેમ, એક વાર ઈસુ પ્રાર્થનામાં બોલી ઊઠ્યા: “હે પિતા, સકલ સૃષ્ટિના માલિક! આ બધી વાતો તેં ડાહ્યા અને ચતુર માણસોથી ગુપ્ત રાખી અને બાળકો આગળ પ્રગટ કરી એ માટે હું તારી સ્તુતિ કરી છું. સાચે જ, પિતાજી, તને એ જ રચ્યું.”

પછી ઈશ્વર પિતા સાથેના પોતાના સંબંધને વધુ સ્પષ્ટ કરતાં ઈસુ બોલ્યા: “મારા પિતાએ બધું મારા હાથમાં સોંપી દીધું છે, અને પુત્ર કોણ છે એ પિતા સિવાય કોઈ જાણતું નથી, અને પિતા કોણ છે એ પુત્ર, અથવા તો પુત્ર જેને જણાવવા ઇચ્છે તેના સિવાય કોઈ જાણતું નથી.” (લૂક ૧૦: ૨૧-૨૨)

પોતાના અંતેવાસી તરીકે પોતાના અનુયાયીઓમાંથી ૧૨ શિષ્યોને પસંદ કરતાં પહેલાં ઈસુએ આખી રાત પ્રાર્થનામાં ગાળી. લૂકે નોંધ્યું છે. “તે અરસામાં ઈસુ પ્રાર્થના કરવા માટે ડુંગર પર ચાલ્યા ગયા, અને આખી રાત ઈશ્વરની પ્રાર્થના કરવામાં ગાળી”. (લૂક ૬: ૧૨)

ચાર દિવસથી મૃત્યુમાં પોઢી ગયેલા લાઝરસને પુનર્જીવિત કરવા જેવા અગત્યના પ્રસંગોમાં ઈશ્વર પિતાની પ્રાર્થનાનો આશરો લઈને ઈસુએ ઈશ્વર પિતા પરનો પોતાનો ભરોસો પ્રગટ કર્યો છે. (જુઓ યોહાન ૧૧: ૧-૫) આમ, ઈસુની આધ્યાત્મિકતાના પાયામાં ઈશ્વર પિતા સાથેના એકમાત્ર પુત્ર તરીકેનો એમનો સંબંધ હતો. ઈસુની આધ્યાત્મિકતા બે રીતે પ્રગટ થતી હોય છે. એક, ઈસુની સ્વતંત્રતામાં અને બે એમની પ્રેમમાં.

એક, ઈસુની સ્વતંત્રતા. ઈસુ એક યહૂદી તરીકે જન્મ્યા અને એક યહૂદી તરીકે જીવ્યા. સમગ્ર જીવન દરમિયાન એમને કુટુંબનું, સમાજનું કે ધર્મનું કોઈ બંધન નડ્યું નહોતું. તેઓ સંપૂર્ણ રીતે એક સ્વતંત્ર વ્યક્તિ તરીકે આ ધરતી પર જીવ્યા છે.

બે, ઈસુનો પ્રેમ. ઈસુ કોઈ પણ પ્રકારના ભેદભાવ વિના બધા માણસો પર ઊંડા પ્રેમથી જીવ્યા છે. તેમણે પોતાના જીવનમાં પાપીઓ અને પૂણ્યશાળીઓને આવકાર્યા છે. ધનવાનો અને ગરીબો સાથે સરખા પ્રેમથી વર્ત્યા છે. તેમણે પોતાના શિષ્યો પર તેમ જ પોતાની જાતને ઈસુના દુશ્મન ગણતા લોકો પર પણ કોઈ ભેદભાવ વિના સરખો પ્રેમ વર્ષાવ્યો. બધા જ પ્રકારના લોકોની મહેમાનગીરી ઈસુએ ખુશીથી માણી છે. ઈસુના શિષ્યોમાં તેમ જ તેમના અનુયાયીઓમાં કેટલાક ખાસ મિત્રો હતા. એમના દિવ્યરૂપ દર્શન, યાઇરની દીકરીને બક્ષેલું પુનર્જીવન જેવા ત્રણ વિશેષ પ્રસંગો ઈસુ પીતર, યોહાન અને યાકૂબ એમ ત્રણ શિષ્યોને પોતાની પાસે રાખીને વિશેષ પ્રેમ કે મિત્રતા પ્રગટ કરી છે. એ જ રીતે ઈસુના સંપર્કમાં આવેલા અને જાહેર જીવન દરમિયાન એમને અનુસરતા સ્ત્રીમિત્રોમાં લાઝરસની બે બહેનો માર્થા અને મરિયમ જોડે મગ્દલાનાં મરિયમ પણ હતાં. ઘણા શિષ્યો ઈસુના ક્રૂસારોહણ અને મૃત્યુ વખતે ભાગી ગયા હતા. પણ હિંમતથી ઈસુના ક્રૂસ પરના મૃત્યુના સાક્ષી તરીકે ઈસુનાં માતા સાથે મગ્દલાનાં મરિયમ હતાં. કેટલાક શિષ્યો અને કેટલીક શિષ્યાઓ સાથેના ઈસુના નિકટના પ્રેમ-સંબંધમાં ઈસુને કોઈની સાથે પતિ-પત્ની તરીકેનો એકાકી પ્રેમ કે સંબંધ નહોતો.

ઈસુએ લોકોને દુશ્મનો પર પ્રેમ રાખવાનો અને પોતાને રંજાડનાર માટે દુઆ માગવાનો ઉપદેશ આપ્યો છે. એટલું જ નહિ, પણ ક્રૂસ પર મૃત્યુ પામતાં પહેલાં ઈસુએ દુશ્મનોને માફી આપીને એમના માટે ઈશ્વર પિતાને પ્રાર્થના કરી હતી: “હે પિતા, આ લોકોને માફ કર; પોતે શું કરે છે એનું એમને ભાન નથી” (લૂક ૨૩: ૩૪)

ઈસુ પૂરેપૂરા સ્વતંત્ર હતા. એટલે તેઓ કોઈ બીક રાખતા નહોતા. મિત્ર લાઝરસ માંદો છે એવા સમાચાર મળ્યા પછી એમને મળવા માટે ઈસુએ પોતાના શિષ્યોને યહૂદિયા જવાની વાત કરી. ત્યારે શિષ્યોએ વાંધો ઉઠાવતાં કહ્યું, “યહૂદીઓ આપને પથ્થરે મારી નાખવા તૈયાર થયા હતા, છતાં પાછા આપ ત્યાં જાઓ છો?” પણ પથ્થરમારા કે મૃત્યુથી ડર્યા વિના ઈસુ પોતાના શિષ્યો સાથે બેથાનિયા ગામે પહોંચ્યા હતા અને લાઝરસના મૃત્યુના ચોથા દિવસે એને પુનર્જીવિત કર્યો હતો.

એક વાર ઈસુ યરુશાલેમ તરફ આગળ વધી રહ્યા હતા. ત્યાં કેટલાક ફરોશીઓએ તેમને કહ્યું, “તમે અહીંથી નીકળીને ચાલ્યા જાઓ, કારણ, હેરોદ તમને મારી નાખવા માગે છે. “ઈસુએ તેમને કહ્યું, એ શિયાળવાને જઈને કહો કે, ‘આજે અને આવતી કાલે તો હું અપદૂતો કાઢવાનું અને લોકોને સાજા કરવાનું ચાલુ રાખવાનો છું, અને પરમ દિવસે મારું કામ પૂરું થશે’” (લૂક ૧૩: ૩૧-૩૨).

ઈસુની આધ્યાત્મિકતાના પાયામાં ઈશ્વર પિતા સાથેનો એમનો ગાઢ સંબંધ હતો. એ એક એવો નિકટનો સંબંધ હતો કે, ઈસુ ખુદ પોતાની જાતને ઈશ્વર પિતા સાથે એક જ ગણતા હતા. ઈશ્વર પિતા સાથેનો આ સંબંધ જ ઈસુની આધ્યાત્મિકતાનું પ્રેરક બળ હતું.

હું જોઉં છું કે, મારી આધ્યાત્મિકતા પ્રભુ ઈસુ સાથેના મારા સંબંધ પર આધારિત છે. હું ઈસુને મારું સર્વસ્વ ગણું છું. આ ‘સર્વસ્વ’ને સમજાવતા હું મારા મિત્રોને કહું છું કે, ઈસુ, મારો ‘બેસ્ટ ફ્રેન્ડ’ એટલે સર્વોત્તમ મિત્ર છે. મારી આધ્યાત્મિકતાના સ્રોતમાં ઈસુ પરની મારી શ્રદ્ધા છે, ઈસુ પરનો મારો ભરોસો છે. પ્રભુ ઈસુ હરહમેશાં મારી સાથે છે. એવી સભાનતા છે. મારી આધ્યાત્મિકતામાં હું માનું છું કે, હું સભાન હોઉં કે ન હોઉં, પણ હરહમેશાં, મારા જીવનની દરેક પળે પ્રભુ ઈસુ મારું પરિપાલન કરે છે. એટલે મારી આધ્યાત્મિકતામાં મને પ્રભુ ઈસુની આધ્યત્મિકતા જેવી જ સંપૂર્ણ શાંતિ છે.

#

 

Changed On: 01-01-2018

Next Change: 16-01-2018

Copyright Fr. Varghese Paul, SJ – 2017

 

ઈસુએ અનુભવેલો પ્રેમ

/in /by

પ્રેમ અંગેનું પ્રભુ ઈસુનું શિક્ષણ અજોડ છે. દુશ્મનો પર પ્રેમ રાખવાનું શિક્ષણ સૌ પ્રથમ પ્રભુ ઈસુએ આપણને આપ્યું છે. ઈસુના સમય સુધી લોકો દુશ્મનોને ધિક્કારવામાં માનતા હતા. દુશ્મનો સામે બદલો લેવાની પ્રથા હતી. બાઇબલના જૂના કરારમાં હિંસાકાર્યો વિશેના નિયમો હતા. ‘મહાપ્રસ્થાન’ ગ્રંથમાં આપણે વાંચીએ, માણસો વચ્ચે લડવામાં “ઈજા થઈ હોય તો જાનને સાટે જાન, આંખને સાટે આંખ, દાંતને સાટે દાંત, હાથને સાટે હાથ, પગને સાટે પગ, ડામને સાટે ડામ, ઉઝરડાને સાટે ઉઝરડો અને ઘાને સાટે ઘા – એ રીતે બદલો લેવો.” (મહાપ્રસ્થાન ૨૧: ૨૩-૨૫).

પ્રભુ ઈસુના શ્રોતાજન યહૂદીઓ બદલો લેવાની આ વાતથી બરાબર વાકેફ હતા. એટલે બદલો લેવાની વાતનો ઉલ્લેખ કરીને ઈસુ એમને સમજાવતાં કહે છે કે, “હું તમને કહું છું કે, તમારું બૂરું કરનારનો સામનો કરશો નહિ. બલકે, જો કોઈ તારા જમણા ગાલ ઉપર તમાચો મારે, તો તેની આગળ બીજો ધરવો” (માથ્થી ૫: ૩૯).

પ્રભુ ઈસુ વધુમાં કહે છે કે, “‘તારા મિત્ર ઉપર પ્રેમ રાખ અને તારા શત્રુ ઉપર દ્વેષ રાખ’ એમ કહેલું છે તે તમે જાણો છો. પણ હું તમને કહું છું કે, તમારા શત્રુ ઉપર પ્રેમ રાખો અને તમને રંજાડનાર માટે દુઆ માંગો” (માથ્થી ૫: ૪૩-૪૪). દુશ્મનો ઉપર પ્રેમ રાખવા કહેનાર પ્રભુ ઈસુને કેવો અનુભવ થયો છે કે, તે શત્રુ ઉપર પ્રેમ રાખવાનો અનોખો, અજોડ સંદેશ આપી શક્યા?

દરેક માનવ-બાળકની જેમ બાળ ઈસુને પ્રેમનો પ્રથમ અનુભવ એમનાં માતા મરિયમ પાસેથી મળ્યો છે. મરિયમને ઈસુની માતા બનવાની હાકલ મળી તે પહેલાં તેઓ પેલેસ્ટાઈનના ગાલીલ પ્રાંતના નાસરેથ ગામની એક સામાન્ય કન્યા હતાં. તેઓ એક ભક્તિપરાયણ કુટુંબમાં જન્મેલી ઈશ્વરની કૃપાપૂર્ણ કુમારિકા હતાં. લૂકકૃત શુભસંદેશમાં આપણે વાંચીએ: “છઠ્ઠે મહીને ઈશ્વરે દેવદૂત ગાબ્રિયેલને ગાલીલ પ્રાંતના નાસરેથ નામે ગામમાં એક કન્યા પાસે મોકલ્યો. કન્યાનું નામ મરિયમ હતું અને તેમના વિવાહ દાવિદના વંશજ યોસેફ નામના માણસ સાથે થયા હતા. દેવદૂતે તેમની પાસે અંદર જઈને કહ્યું, ‘પ્રણામ તારી ઉપર પ્રભુની કૃપા ઊતરી છે, પ્રભુ તારી સાથે છે.’

“આ વચન સાંભળીને તેઓ ક્ષોભ પામ્યાં આને વિચાર કરવા લાગ્યાં કે, આ તે કેવા પ્રકારના પ્રણામ! ત્યારે દેવદૂતે તેમને કહ્યું, ‘ગભરાઈશ નહિ મરિયમ, કારણ, ઈશ્વર તારા ઉપર પ્રસન્ન થયા છે. જો તને ગર્ભ રહેશે અને એક પુત્ર અવતરશે, તેનું નામ તું ઈસુ રાખજે.’” (લૂક ૧: ૨૬-૩૧)

મરિયમને દેવદૂત ગાબ્રિયેલની વાતની ગતાગમ ન પડી. પણ જયારે દેવદૂતે મરિયમના પ્રશ્નનો જવાબ વાળીને એમની શંકાકુશંકાઓ દૂર કરી ત્યારે “મરિયમે કહ્યું, ‘હું તો ઈશ્વરની દાસી છું. તારી વાણી મારે વિશે સાચી પડો” (લૂક ૧: ૩૮).

માતા મરિયમે આમ પોતાના ગર્ભમાં ઈસુને ધારણ કર્યો તે જ ક્ષણથી ખૂબ પ્રેમ અને સમર્પણભાવથી ઈસુનું લાલનપાલન કર્યું હશે.

ઈસુના જન્મના આઠ દિવસ પછી યહૂદી ધર્મના રીતરિવાજ પ્રમાણે બાળ ઈસુને એમનાં માબાપ યરુશાલેમ લઈ આવ્યાં. માથ્થીકૃત શુભસંદેશ જણાવે છે કે, “કારણ, પ્રભુની ધર્મસંહિતામાં લખ્યું છે કે, પ્રથમ જન્મેલો દરેક પુત્ર પ્રભુને સમર્પણ કરવો.” (માથ્થી ૨: ૨૩). પોતાના રાજસિંહાસન છીનવી શકે એવા બાળકનો જન્મ થયો, એવી વાત જાણીને રાજા હેરોદે બેથલેહેમનાં બે વર્ષનાં અને તેથી નાનાં બધાં બાળકોને મારી નાખવાનો હૂકમ કર્યો. એ વાતની જાણ થતાં મરિયમ અને (એના પતિ) યોસેફ બાળ ઈસુને લઈને રાતોરાત મિસર ચાલ્યાં ગયાં હતાં. અને હેરોદના મૃત્યુ પછી તેઓએ પાછાં ઇસ્રાયેલ ભૂમિમાં પરત આવીને નાસરેથ નામના ગામમાં વાસ કર્યો.

આમ, આપણે જોઈ શકીએ કે, બાળ ઈસુને માતા મરિયમ અને પાલકપિતા યોસેફનો સમર્પિત બિનશરતી, અનહદ પ્રેમનો અનુભવ એમના બાળપણમાં થયો હતો.

ઈસુનાં માબાપ દર વર્ષે યહૂદી ધર્મનો રીતરિવાજ મુજબ યરુશાલેમ જતાં હતાં. જયારે ઈસુ બાર વર્ષના થયા ત્યારે પણ તેઓ દર વર્ષની જેમ જાત્રાએ ગયાં. ઉત્સવ પૂરો થતાં તેઓ પાછાં ઘેર આવવા નીકળ્યાં. પણ બાળ ઈસુ યરુશાલેમમાં રહી પડ્યાં. ઈસુ સંઘમાં છે, એમ ધારીને તેઓ એક દિવસની યાત્રા કાપ્યા પછી પોતાનાં સગાંસંબંધીઓ અને ઓળખીતાં-પાળખીતાઓમાં ઈસુની શોધ કરી, પણ કિશોર ઈસુનો પત્તો લાગ્યો નહિ! એટલે ઈસુને શોધતાં શોધતાં તેઓ પાછાં યરુશાલેમ આવ્યાં. છેક ત્રીજે દિવસે મંદિરમાંથી તેમની ભાળ લાગી. બાળ ઇસુ તો ધર્મગુરુઓ વચ્ચે બેઠા બેઠા તેમનો ઉપદેશ સાંભળતા હતા અને તેમને પ્રશ્ન પૂછતા હતા! (જુઓ લૂક ૨: ૪૧-૪૭).

ઈસુનાં માતાએ તેમને કહ્યું, “બેટા, તેં આમ કેમ કર્યું? જો, તારા બાપુ અને હું તો તને શોધી શોધીને અરધાં થઈ ગયાં.” (લૂક ૨: ૪૮). લૂકે વધુમાં નોંધ્યું છે કે, “પછી ઈસુ તેમની સાથે પાછા નાસરેથ આવ્યા અને તેમના કહ્યામાં રહ્યા. ઈસુ જ્ઞાનમાં અને ઉંમરમાં વધતા ગયા અને ઈશ્વરના અને માણસોના વધુ ને વધુ પ્રીતિપાત્ર બનતા ગયા” (લૂક ૨: ૫૦).

બાળપણની જેમ ઈસુના જાહેરજીવન દરમિયાન પણ એમને માણસોમાં સમર્પિત અને બિનશરતી પ્રેમને અનુભવ થયો છે. એક વાર ઈસુના સંદેશ ખૂબ કઠિન લાગતાં એમના કેટલાક અનુયાયીઓએ ઈસુને અનુસરવાનું છોડી દીધું. તે વખતે ઈસુએ પસંદ કરેલા બાર શિષ્યોને પૂછ્યું, “તમારે પણ જતા રહેવું નથી?”

સિમોન પીતરે જવાબ આપ્યો, “પ્રભુ, અમે કોની પાસે જઈએ? આપની વાણી શાશ્વત જીવનની વાણી છે.” (યોહાન ૬: ૬૭-૬૮). અહીં આપણે જોઈ શકીએ કે, પ્રભુ ઈસુએ પોતાના શિષ્યો પાસેથી પણ સમર્પિત, બિનશરતી પ્રેમનો અનુભવ કર્યો છે. પોતાના બાર શિષ્યોમાંથી ત્રણ શિષ્યો પાસેથી પ્રભુ ઈસુને પ્રેમનો વિશેષ અનુભવ થયો હતો. એટલે જ પોતાના દિવ્યરૂપ દર્શન વખતે, યાઈરની દીકરીને મૃત્યુમાંથી પુનર્જીવિત કરતી વખતે તેમ જ ગેથશેમાને નામની જગ્યાએ અનુભવેલી મહાવ્યથા વખતે પ્રભુ ઈસુએ પોતાના ત્રણ શિષ્યોને  – પીતર, યોહાન અને યાકોબને – પોતાની પાસે ખાસ રાખ્યા હતા.

ઈસુને અનુસરતા લોકોમાં કેટલીક સમર્પિત સ્ત્રીઓ પણ હતી. તેઓ પોતાના ખિસાંનું ખર્ચીને ઈસુની સેવાચાકરી કરતી હતી. ઈસુના અનુયાયીઓમાં ત્રણ સ્ત્રી-પાત્રોને અલગ તારવી શકાય. એ છે ઈસુના મિત્ર લાઝરસની બે બહેનો માર્થા અને મરિયમ તથા ત્રીજાં સ્ત્રી મિત્ર છે મગ્દલાની મરિયમ.

બેથાનિયા ગામમાં રહેતી બે બહેનો માર્થા અને મરિયમના સાંનિધ્યમાં ઈસુએ અનુભવેલા પ્રેમ અને મિત્રતાની વાત આપણે લૂક અને યોહાનકૃત શુભસંદેશમાં વાંચીએ છીએ. લૂકના અહેવાલમાં માર્થા ઈસુને પોતાના ઘરમાં આવકાર્યાની અને મરિયમ ઈસુનાં ચરણ આગળ બેસીને તેમનાં વચન સાંભળ્યાની વાત છે. પણ યોહાને વર્ણવેલા બે પ્રસંગોમાં ઈસુએ બંને બહેનોના સાંનિધ્યમાં અનુભવેલો પ્રેમ વધુ પ્રગટ થાય છે. યોહાને સ્પષ્ટ લખ્યું છે કે, “ઈસુને માર્થા અને તેની બહેન (મરિયમ) તેમ જ (તેમના ભાઈ) લાઝરસ ઉપર પ્રેમ હતો” (યોહાન ૧૧: ૫).

લાઝરસની માંદગી વખતે બંને બહેનોએ ઈસુને કહેવડાવ્યું કે, “પ્રભુ તમારો વહાલો મિત્ર માંદો પડ્યો છે.” આ સમાચાર સાંભળ્યા પછી ઈસુ તેમના ગામ બેથાનિયા આવ્યા ત્યાં સુધીમાં લાઝરસના મૃત્યુના ચાર દિવસ વીતી ચૂક્યા હતા. પણ માર્થા અને મરિયમ સાથેના ઈસુના સંવાદમાં ત્રણેય જણ વચ્ચેના અરસપરસના ઊંડા પ્રેમનો આપણને સ્પષ્ટ ખ્યાલ મળે છે.

પોતાના મિત્ર લાઝરસને દફનાવેલી જગ્યા પર પહોંચતાં ઈસુ રડી પડ્યા. એટલે યહૂદીઓ કહેવા લાગ્યા, “જુઓ, એમને તેના ઉપર કેટલો પ્રેમ હતો!”

ઈસુને મળતાં જ માર્થાએ કહ્યું, “પ્રભુ આપ જો અહીં હોત તો મારો ભાઈ મરણ ન પામત” (યોહાન ૧૧: ૨૧). એ જ રીતે મરિયમે પણ કહ્યું, “ગુરુદેવ, આપ જો અહીં હોત તો મારો ભાઈ મરી ગયો ન હોત” (યોહાન ૧૧: ૩૨).

બંને બહેનો અને ભાઈ લાઝરસના મૃત્યુમાં એમને દિલાસો આપવા આવેલા યહૂદીઓની હાજરીમાં ઈસુએ લાઝરસને દફનાવ્યાના ચોથા દિવસે પુનર્જીવિત કર્યાની વાત યોહાને વિગતવાર વર્ણવી છે.

ઈસુના મૃત્યુના થોડા દિવસ પહેલાં યરુશાલેમને રસ્તે ઈસુ બેથાનિયા પહોંચ્યા. ત્યાં પોતે સજીવન કરેલા લાઝરસને ત્યાં એમના મિત્રે ગોઠવેલા ભોજન સમારંભમાં ઈસુને પોતાના ત્રણેય મિત્રોના – લાઝરસ અને એમનાં બે બહેનો માર્થા અને મરિયમના – ગહન પ્રેમનો અનુભવ થયો.

ઈસુના બધા નિકટતમ મિત્રોમાં મગ્દલાની મરિયમનું પાત્ર સૌથી આગળ પડતું ગણી શકાય છે. પ્રભુ ઈસુને માટે મગ્દલાની મરિયમનો પ્રેમ અજોડ છે. માતા મરિયમ બાદ ઈસુના જાહેર જીવનની શરૂઆતથી ઈસુના ક્રૂસ પરના મૃત્યુ તથા દફન સુધી મગ્દલાની મરિયમ ઈસુના પડખે રહ્યાં છે. ઈસુના બીજા બધા શિષ્યો ભાગી ગયા હતા ત્યાં માતા મરિયમ સાથે મગ્દલાનાં મરિયમ જૂજ અનુયાયીઓ સાથે ક્રૂસ પાસે ઊભાં હતાં. ત્યાર બાદ વિશ્રામવાર પછી યોહાને નોધ્યું છે તેમ, “અઠવાડિયાના પહેલે દિવસે વહેલી સવારમાં, હજી અંધારું હતું ત્યાં જ મગ્દલાની મરિયમ કબર આગળ આવીને જુએ છે તો કબર ખાલી હતી. મરિયમે તરત જ ખાલી કબરની વાત પીતર અને યોહાનને પહોંચાડી. તેઓ બંને આવીને ખાલી કબર જોઈને પરત ગયા. પરંતુ મરિયમ કબર આગળ રડતી ઊભી રહી. ત્યાં પુનરુત્થાન પામેલા ઈસુએ મરિયમને દર્શન દીધાં અને પોતાના પુનર્જીવનની વાત શિષ્યોને પહોંચાડવાની જવાબદારી મરિયમને સોંપી. એટલે બાઇબલના પંડિતો મગ્દલાની મરિયમને “પ્રેષિતોનાં પ્રેષિત” કહીને ઓળખાવે છે. આલ્બર્ટ નોલન અને બીજા પંડિતો કહે છે તેમ, ઈસુ અને મગ્દલાની મરિયમ લગ્ન કરેલા હોવાની ક્યાંય કોઈ સાબિતી નથી.

ઈસુએ અનુભવેલા માનવ-પ્રેમમાં આલ્બર્ટ નોલન કહે છે કે, ઈસુ પર સૌથી વધારે પ્રભાવ પાડનાર પ્રેમ એમનાં માતા મરિયમનો પ્રેમ છે. વળી આપણે જાણીએ છીએ કે, ઈસુએ અનુભવેલા ઈશ્વરપિતાના પ્રેમની કોઈ સરખામણી નથી. ઈસુએ ઈશ્વરપિતાનો પ્રેમ ‘અબ્બા’ શબ્દથી (એટલે વહાલસોયા પિતાજી/બાપુજી) શબ્દથી પ્રગટ કર્યો છે. ‘ઈસુએ અનુભવેલા પેમ’ વિશેનો આ નિબંધ હું બાઇબલના પંડિત આલ્બર્ટ નોલનને અર્પિત કરું છું. એમના ખૂબ જાણીતા પુસ્તકે (“ઈસુ આજે”) આ લેખ માટેની પ્રેરણા અને માહિતી મને પૂરી પાડી છે.

#

 

Changed On: 16-12-2017

Next Change: 01-01-2018

Copyright Fr. Varghese Paul, SJ – 2017

 

 

ધર્મનું કૅન્સર એટલે કોમવાદી આતંક

/in /by

વીસમી સદીના એક પ્રબુદ્ધ ચિંતક કાર્લ માર્ક્સે કહ્યું હતું કે, “ધર્મ લોકોનું અફીણ છે.” બધા ધર્મોને ઉદ્દેશીને ખાસ તો ધર્મનો દુરુપયોગ કરતા ધાર્મિક આગેવાનોના વિરોધમાં કાર્લ માર્ક્સે આ વાત કરી હશે. મને લાગે છે કે, કાર્લ માર્ક્સની વાત આજે પણ પ્રસ્તુત છે. ધર્મનો દુરુપયોગ કરતા કહેવાતા ભગવાનો (Godmen) અને ભગવતીઓ  (Goddess) અને તેમના વધતા જતા અનુયાયીઓ પૂરવાર કરે છે કે, ધર્મ ખરેખર માણસ માટે અફીણસમું છે.

આનો એક બોલતો દાખલો છે, ડેરાના દુષ્કર્મી તરીકે હરિયાણાની હાઇકોર્ટે જાહેર કરેલા ગુરુમીત રામરહીમ અને તેમના લાખો અનુયાયીઓ. હાઇકોર્ટની ફૂલ બેન્ચે સતત ત્રણ દિવસની સુનાવણી પછી આપેલા ચુકાદાથી રામરહીમના અનુયાયીઓ ભડક્યા અને એમણે આચરેલા આતંકી હુમલામાં એકલા પાંચકુલા અને સિરસામાં ૩૭ મૃત્યુ અને ૨૬ લોકો ઘાયલ થયાના અહેવાલ મેં ૨૭ ઍાગસ્ટ, ૨૦૧૭ના રોજના ‘નવગુજરાત સમય’માં વાંચ્યું.

દુનિયાભરમાં આ રીતે એક બાજુ ધર્મને નામે આપમતલબી લોકો છે, જેઓ ધર્મ અને ભગવાનને નામે આતંક મચાવે છે; અને એવી બાબતોને ખૂબ પ્રસિદ્ધિ કે કુપ્રસિદ્ધિ પણ મળે છે. ત્યારે બીજી બાજુ ધર્મને નામે નિ:સ્વાર્થી લોકો કોઈ પ્રસિદ્ધિ વિના ખૂબ સારાં કામો કરે છે અને બીજાનું જીવન ઊર્ધ્વગામી બનાવે છે, બીજાને માટે સફળ જીવનના રસ્તો ચીંધે છે.

અહીં એવી એક આંતરરાષ્ટ્રીય ધાર્મિક સંગટનની વાત કરવા હું ઈચ્છું છું. “રિલિજિયસ સમિટ” એટલે ધાર્મિક ઉચ્ચ કક્ષાનું મિલન” નામે છેલ્લાં ૩૦ વર્ષથી જાપાનમાં એક આંતરરાષ્ટ્રીય ધાર્મિક સંમેલન વિશ્વ શાંતિ માટે પ્રાર્થના કરવા મળે છે. સૌ પ્રથમ રિલિજિયસ સમિટ ૧૯૮૭માં જાપાનમાં માઉન્ટ હિયેઈ (Hiei) ખાતે મળ્યું હતું. ત્યાર પછી દર વર્ષે રિલિજિયસ સમિટ મળે છે. બૌદ્ધધર્મીઓના આગેવાનીથી જાપાનમાં મળતી આ રિલિજિયસ સમિટ પાછળ એક વારસો છે. એ વારસો એટલે ૧૯૮૬માં વડાધર્મગુરુ હવે સંત પોપ જોન પૉલ બીજાએ યોજેલ શાંતિ માટેની પ્રાર્થનાનો વિશ્વદિન. આંતરધર્મીય કક્ષાએ સીમાચિહ્ન સમા શાંતિ માટેના પ્રથમ વિશ્વ દિન ઇટલીના અસિસી નગરીમાં યોજવામાં આવ્યું હતું.

હવે દર વર્ષે ઓગસ્ટની ત્રીજી અને ચોથી તારીખે વિશ્વ શાંતિ માટે આંતરધર્મીય રિલિજિયસ સમિટ યોજવામાં આવે છે. આ વર્ષે ‘મંદિર-નગર’ તરીકે ઓળખાતા કિયોટો શહેરમાં અને માઉન્ટ હિયેઈમાં યોજાયેલ આંતરધર્મીય શાંતિ માટેના વિશ્વ પ્રાર્થના દિનની રિલિજિયસ સમિટમાં ૧૮ દેશોના ૨૪ પ્રતિનિધિઓ સાથે આશરે ૨૦૦૦ લોકોએ ભાગ લીધો હતો.

જાપાનમાં હિરોશિમા અને નાગાસાકીમાં ૬ ઓગસ્ટ ૧૯૪૭માં સર્વપ્રથમ અતિવિનાશક અણુબોમ્બ ફેંકાયો હતો. એની યાદગીરીમાં, અને હવે પછી દુનિયામાં ક્યાંય કદી ભયંકર વિનાશક અણુબોંબનો પ્રયોગ ન થાય એના માટે, રિલિજિયસ સમિટ યોજવામાં આવે છે. આ વર્ષની રિલિજિયસ સમિટમાં બૌદ્ધધર્મ, શિન્ટો ધર્મ, ખ્રિસ્તી ધર્મ, ઇસ્લામ ધર્મ, યહૂદી ધર્મ, હિન્દુધર્મ અને જર થુષ્ટ ધર્મના પ્રતિનિધિઓ વિશ્વશાંતિ માટે પ્રાર્થના કરવા ભેગા થયા હતા.

વડાધર્મગુરુ પોપ ફ્રાન્સિસે રિલિજિયસ સમિટના સંદર્ભમાં જાપાનના બૌદ્ધધર્મીઓનું સૌથી પવિત્ર ધામ તેનડાઈના બૌદ્ધધર્મીઓના વડા કોયેઈ મોરિકાવાને એક પત્ર પાઠવ્યો હતો. રિલિજિયસ સમિટમાં વાંચેલા એ પત્ર દ્વારા પોપ ફ્રાન્સિસે વિવિધ ધર્મોના પ્રતિનિધિઓને આંતરધર્મીય સંવાદ, મિત્રતા અને શાંતિ માટે પ્રાર્થના કરવા અને ચોક્કસ કામ કરવા અનુરોધ કર્યો છે.

આ વર્ષની રિલિજિયસ સમિટની ચર્ચાવિચારણા કરવા માટે સાત વક્તાઓ હતા. એમાં પોપ ફ્રાન્સિસના પ્રતિનિધિ અને વૅટિકન ખાતે આંતરધર્મીય સંવાદ સમિતિના સેક્રેટરી ધર્માધ્યક્ષ માઇકલ એન્જેલ અયુસો ગુઈક્યોત પણ એક વક્તા હતા. આતંકવાદ અને ધર્મ વિશે બોલતાં એમણે બધા ધર્મો વચ્ચે આંતરધર્મીય સંવાદ ઉપર ભાર મૂક્યો હતો. “ખરા ધર્મના નીતિન્યાય સાથે કોઈ પણ પ્રકારનું યુદ્ધ અસંગત હોવાની વાતથી આપણે વધુ ને વધુ સભાન બનવું જોઈએ,” ધર્માધ્યક્ષ માઇકલ એન્જેલે કહ્યું. “આજે આંતરધર્મીય સંવાદ સૌની એક જરૂરિયાત છે, વિકલ્પ નથી” ધર્માધ્યક્ષ માઇકલ એન્જેલે ઉમેર્યું.

રિલિજિયસ સમિટના એક વક્તા જાપાનના ધર્માધ્યક્ષ સમિતિના પ્રમુખ મહાન ધર્માધ્યક્ષ મિથ સુઆકી તકામી હતા. તેમણે વિશ્વધર્મોના પ્રતિનિધિઓને સંબોધતા કહ્યું કે, હિરોશિમાના અણુબૉમ્બ આક્રમણથી પોતાની માતા બચી ગઈ હતી અને તે વખતે પોતે માતાના ઉદરમાં ત્રણ મહિનાનો ભ્રૂણ હતો. તેઓએ બધા જ પ્રકારના અણુસાધનોનો સમગ્ર વિશ્વમાંથી સદંતર દૂર કરવા અને શાંતિને પોષવા જોરદાર અનુરોધ કર્યો હતો.

બે વર્ષ પહેલાં ૨૦૧૫માં હિરોશિમા અને નાગાસાકી ખાતે સૌથી કરુણાંત અણુવિસ્ફોટના ૭૦માં વાર્ષિક દિનની સમગ્ર દુનિયાએ યાદ કરી હતી. એ પ્રસંગે પોપ ફ્રાન્સિસે સામૂહિક વિનાશના અણુઆયુધોથી દુનિયાને મુક્ત કરવાની આજીજી કરી હતી. એટલું જ નહિ, પણ તેમણે સૌ લોકોને પ્રાર્થના કરવા અને શાંતિનાં કાર્યો કરવા તથા બધા જ વંશો અને કોમોના લોકોને સંપસુમેળભર્યા સહઅસ્તિત્વને પોષવાનો અનુરોધ કર્યો હતો.

છેલ્લે મારે કહેવાની જરૂર નથી કે, રિલિજિયસ સમિટ દ્વારા બધા જ ધાર્મિક વડાઓએ સમગ્ર વિશ્વના લોકોને પ્રાર્થના અને આંતરધર્મીય સંવાદ દ્વારા શાંતિને પોષવાનો અનુરોધ કર્યો છે. પ્રાર્થના અને આંતરધર્મીય સંવાદ દ્વારા શાંતિ માટેના આપણી ધાર્મિક વડાઓની હાકલ કે આજીજીને આપણા જીવનમાં સાર્થક કરવા આપણે કેટલાક ચોક્કસ પગલાં લઈ શકીએ. આપણા આડોશપડોશના તેમ જ આપણા સંપર્કમાં આવતા લોકોનો સંપર્ક સાધીએ. નાત-જાત, કોમ-વંશ કે ધર્મ-સંપ્રદાયનો કોઈ ભેદભાવ કર્યા વિના લોકોને ઓળખવા મથીએ.

એમનાં ધર્મો અને માન્યતાઓ વિશેના આપણા મનના પૂર્વગ્રહો અને ગેરસમજ દૂર કરીને સાચી માહિતી મેળવીએ. બધા લોકો સાથેની મિત્રતા તથા સંવાદ તથા આંતરધર્મીય પ્રાર્થના દ્વારા આપણા દિલમાં આપણા કુટુંબ અને સમાજમાં તથા આપણા સમગ્ર વિસ્તારમાં શાંતિ સ્થાપીએ, શાંતિના વાહકો બનીએ.

#

 

Changed On: 01-12-2017

Next Change: 16-12-2017

Copyright Fr. Varghese Paul, SJ – 2017